بازنگاشت ترجمه‌ای دیرین

سی‌وهفت سال پیش (1357) در چنین روزهایی سرباز صفر تبعیدی پادگان چهل‌دختر شاهرود بودم. ‏در شهرهای بزرگ ایران دیگ‌های انقلاب را بار می‌گذاشتند. هنوز نمی‌شد دانست، یا من با ‏محدودیت‌های آن دوردست حاشیه‌ی کویر نمی‌دانستم که آیا این دیگ‌ها خواهند جوشید، سر خواهند رفت، یا از ‏جوش خواهند افتاد. پس این ملال انتظار و روزمرگی و بی‌کاری بی‌پایان را چگونه سر کنم؟ چه‌قدر خواندن و خواندن و خواندن؟ ‏چگونه ‏من نیز کاری بکنم؟ چگونه به‌جای کشتن وقت با بی‌کار ماندن و انتظار کشیدن، چیزی از آن بیافرینم؟

دوستی به فریادم رسید. او که می‌دانست چه‌قدر فولکلور حماسی، به‌ویژه فولکلور ترک‌زبان را ‏دوست دارم، کتابی انگلیسی را از یک استاد دانشگاه تبریز به‌امانت گرفت و در یکی از فرارهایم از ‏پادگان، در دیداری در تهران آن را به من داد. نام کتاب عبارت بود از «حماسه‌های شفاهی آسیای ‏میانه» نوشته‌ی نورا چادویک و ویکتور ژیرمونسکی ‏Oral Epics of Central Asia, N. Chadwick & ‎Victor Zhirmunsky‏. در جا چند بخش از آن را پسندیدم و تصمیم گرفتم که ترجمه‌شان کنم.‏

اکنون برای روزهای انتظار در پادگان برای پایان سربازی، کلی کار داشتم: گوشه‌ی ‏آسایشگاه 150 نفره‌ی گروهان بالای تختخواب سه‌طبقه چهارزانو می‌نشستم، روی کتاب و کاغذ ‏سر خم می‌کردم، ترجمه می‌کردم و می‌نوشتم؛ واژه‌ها و نام‌هایی را که نمی‌شناختم یادداشت ‏می‌کردم و در فرار آخر هفته از پادگان از فرهنگ "امریکن هریتیج" ‏American Heritage‏ و فرهنگ‌های ‏معتبر دیگر می‌جستم‌شان – می‌نوشتم و می‌نوشتم.‏

پیش‌گفتار و دو فصل مهم از کتاب را ترجمه کرده‌بودم که دیگ‌های انقلاب جوشید و سر رفت، و در ‏آغاز دی‌ماه برای همیشه از پادگان گریختم. داستان‌های آن پادگان را با داستان‌هایی دیگر در کتاب ‏‏«قطران در عسل» نوشته‌ام.‏

در دوندگی‌های حزبی پس از انقلاب دست‌نوشته‌ی این ترجمه لابه‌لای کاغذها و کتاب‌هایم فراموش ‏شد، و در یکی از «گذاشتن و رفتن»هایم، نمی‌دانم کجا گذاشتمش و رفتم...‏

نزدیک بیست سال بعد، در سال 1376 پس‌از سال‌ها دربه‌دری، آنگاه که کتاب "آزاده‌خانم و ‏نویسنده‌اش" اثر دکتر رضا براهنی تازه منتشر شده‌بود و خود ایشان تازه به مهاجرت آمده‌بودند، در ‏آن کتاب صحنه‌ای با کلمات بسیار آشنا یافتم – صحنه‌ای‌ست از گفت‌وگوی یک شمن آلتایی با یک ‏غاز خیالی و افسانه‌ای. عجب! این کلمات را من هم به‌دست خودم نوشته‌ام! من هم یک موقعی ‏درست با همین واژه‌ها ترجمه‌شان کرده‌ام! آری، در آن روزهای پر ملال پادگان چهل‌دختر من این‌ها را ‏بر کاغذ آوردم! اما ممکن نیست آن کاغذهای من به‌دست دکتر براهنی افتاده‌باشد. آن کاغذهای من ‏چه بر سرشان آمد؟

دکتر براهنی به کانادا رسیده‌بودند که در نامه‌ای، در کنار ایرادهای خرد و ریزی که در "آزاده‌خانم و ‏نویسنده‌اش" یافته‌بودم، این را نیز به‌شوخی نوشتم که نکند آن کاغذهای من به‌دست ایشان ‏افتاده‌است؟ دکتر براهنی شوخی مرا جدی گرفتند و در پاسخی منبع آن صحنه و چگونگی پیدایش ‏آن را به‌تفصیل شرح دادند. صحنه از یک اثر قدیمی‌تر نورا چادویک ترجمه شده‌بود، و آن اثر قدیمی ‏همان است که پس از بازویرایش در سال 1969 در کتابی که من ترجمه می‌کردم نقل شده‌است ‏‏(‏H. M. Chadwick & N. K. Chadwick, The Growth of Literature, 1940‏).‏

سال‌های دیگری گذشت. نخست پدرم و سپس مادرم از جهان رفتند، و ده سال پیش، خانه‌ی پدری را ‏که خالی می‌کردند، پاکتی بزرگ پیدا شد با کاغذهایی به خط من: همان ترجمه‌ی گمشده‌ی من! ‏ترجمه به‌دست من رسید، اما چگونه از خانه‌ی پدری سر در آورده‌بود، نمی‌دانستم.‏

دو ماه پیش در دیدار با دوستی دیرین و بسیار عزیز در حاشیه‌ی سفرم به کانادا برای معرفی کتاب ‏‏«قطران در عسل»، او به تصادف از کار من روی "شمن‌ها" سخن گفت. عجب! کدام کار من روی ‏شمن‌ها؟ - همان ترجمه‌ی من! کجا آن را دیده؟ و معلوم شد که او و دوست بسیار عزیز دیگری آن ‏کاغذهای مرا در سال 1362 در یکی از واپسین اقامتگاه‌هایم پیش از ترک ایران یافته‌اند، برش ‏داشته‌اند، با هم به اردبیل سفر کرده‌اند و آن‌ها را تحویل پدر و مادرم داده‌اند. درود بی‌کران بر این ‏دوستان!‏‏ درود بر همت‌شان! درود بر فداکاری‌شان! درود بر دوستی‌شان!‏

و من که نمی‌توانم بگذارم این همه زحمت، حاصل این‌همه دوستی، به هدر رود. حیف است! پس در این مرخصی کوتاه ‏تابستانیم نشسته‌ام و دارم آن ترجمه را بار دیگر می‌خوانم، با متن اصلی مقابله می‌کنم، به‌روزش ‏می‌کنم، و نمی‌توانم جلوی شگفت‌زدگیم را بگیرم که در آن بیست‌وپنج سالگیم عجب سنگ‌های ‏بزرگی بر می‌داشتم!‏

بازنگاشت آن ترجمه‌ی کهنه را، همان پیش‌گفتار و دو فصل را، در روزها و هفته‌های آینده، هر طور که ‏برسم، در این وبلاگ منتشر می‌کنم، با سپاس از دوستی که کتاب را سی‌وهفت سال پیش برایم ‏امانت گرفت، و دو دوستی که دست‌نوشته‌ی ترجمه را از نابودی نجات دادند، و دوستانی که آن را ‏به دست من رساندند. پاداش همه‌ی آنان با قدرشناسی خوانندگان این ترجمه!‏

باید بگویم که جلد نخست از سه جلد کتاب قدیمی‌تر مورد استفاده‌ی دکتر براهنی در "آزاده‌خان و ‏نویسنده‌اش" به‌دست آقای فریدون بدره‌ای ترجمه شده و "انتشارات علمی و فرهنگی" در سال ‏‏1376 آن را منتشر کرده‌است (چادویک: رشد ادبیات، 1940، جلد 1، ادبیات باستانی اروپا).‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

طعم قطران در عسل

معرفی تازه‌ای بر کتابم "قطران در عسل" در چند وبگاه، از جمله "ایران امروز"، "ایران گلوبال"، تریبون، و راهک (راهنمای کتاب) منتشر شده است.‏

گزارش خانم فرح طاهری در روزنامه‌ی شهروند کانادا از جلسه‌ی معرفی کتاب "قطران در ‏عسل" در کانون کتاب تورونتو، در این نشانی.‏

بازنشر همان گزارش در وبگاه "عصر نو"، در این نشانی.‏

دو نقد بر "قطران در عسل" در این نشانی.‏

کتاب را چگونه تهیه کنیم؟ در این نشانی.

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

چایکوفسکی - 175‏

هفتم ماه مه گذشته 175‌مین زادروز آهنگساز بزرگ روس پیوتر چایکوفسکی ‏Pyotr ‎Tchaikovsky‏ (1893 – 1840) بود. نام این آهنگساز در میان ایرانیان به‌گمانم از آشناترین ‏نام‌هاست.‏

پنج – شش‌ساله بودم که تکه‌ای از ساخته‌های او تأثیری وصف‌ناشدنی بر من می‌نهاد، بی ‏آن‌که بدانم آن موسیقی ساخته‌ی کیست. در کتاب «قطران در عسل» و نیز در این نوشته ‏کوشیده‌ام آن تأثیر را وصف کنم. بیست سالی طول کشید تا آن قطعه را بیابم و بدانم که اثر ‏چایکوفسکی‌ست. سپس قطعه‌ای از بالت "دریاچه‌ی قو"ی او را بر متن نمایشنامه‌های ‏رادیویی می‌شنیدم و مو بر تنم راست می‌شد، باز بی آن‌که بدانم سروده‌ی اوست.‏

دانش‌آموز دبیرستان که بودم، صاف‌ترین ایستگاه‌های رادیویی که در ‏شهرمان می‌شنیدیم باکو، مسکو، و رشت بود (نه تبریز، و نه هنوز تهران). رادیوی رشت ‏برخی نیمه‌شب‌ها موسیقی کلاسیک پخش می‌کرد. یک گوشی به رادیوی ترانزیستوری به ‏بزرگی آجر ساختمان را که تازه به بازار آمده‌بود و پدرم برای بردن به پیک‌نیک‌ها خریده‌بود ‏وصل می‌کردم و توی رختخواب به برنامه‌ی موسیقی کلاسیک رادیوی رشت گوش می‌دادم ‏تا خوابم ببرد. اما این ایستگاه نیز هنوز فقیر بود، دو – سه نوار یک‌ساعته بیشتر نداشتند و ‏همین نوارها در طول هفته‌ها آن‌قدر به تکرار پخش می‌شد که همه را از سر تا ته از حفظ ‏بودم. یکی از آثاری که از همین نوارها به تکرار شنیده می‌شد، سنفونی ششم ‏چایکوفسکی بود.‏

ذرات بلورین آشنایی و علاقه به سنفونی ششم چایکوفسکی از همان شنیدن‌های تکراری ‏در ذهنم و گوشم شکل گرفت، و رشد کرد. شکل‌گیری بلورها از بخش چهارم و پایانی و ‏بسیار غم‌انگیز آن آغاز شد، تا آن‌که تمامی سنفونی را در بر گرفت.‏

به‌گمانم در سال 1351 بود که یک فیلم ساخت انگلستان به کارگردانی کن راسل ‏Ken ‎Russell‏ در سینماهای تهران نمایش دادند که بر داستان زندگی چایکوفسکی ساخته ‏شده‌بود و ریچارد چمبرلین ‏Richard Chamberlain‏ نقش چایکوفسکی را در آن بازی می‌کرد. ‏نام اصلی فیلم ‏The Music Lovers‏ بود اما در ایران آن را "در تلاطم زندگی" نامیدند. این فیلم ‏نقل محافل روشنفکری و دانشجویی ایران شد و استقبال پرشوری از آن کردند. موسیقی ‏دراماتیک چایکوفسکی روی صحنه‌های تکان‌دهنده‌ی فیلم اثری دوچندان داشت و بسیاری ‏کسان با تماشای این فیلم به چایکوفسکی علاقمند شدند. به ویژه صحنه‌ی مربوط به ‏اجرای کنسرتو پیانوی شماره یک توسط "خود آهنگساز" در فیلم، این اثر او را بسیار معروف ‏کرد.‏

پیوتر چایکوفسکی همجنس‌گرا بود و پذیرفته نبودن همجنس‌گرایی در جامعه‌ی روسیه او را ‏بسیار رنج داد. او از جمله برای لاپوشانی گرایشش تن به ازدواجی ناخواسته داد، و این ‏ازدواج زندگانی او را سیاه‌تر کرد.‏

تا پیش از دیدن فیلم "در تلاطم زندگی" من هیچ چیزی درباره همجنس‌گرایی چایکوفسکی ‏نشنیده‌بودم و نمی‌دانستم. و نکته‌ای که اغلب ما دانشجویان تماشاگر فیلم نیز در نیافتیم، ‏آن بود که کارگردان فیلم، کن راسل، گفته‌بود که فیلمش "داستان ازدواج یک مرد همجنس‌گرا ‏و یک زن جماع‌باره ‏nymphomaniac‏" است. به گمانم علت غفلت ما آن بود که چند صحنه‌ی ‏کوتاه فیلم را در ایران قیچی کرده‌بودند و چندان جلوه‌ی بارزی از گرایش چایکوفسکی به ‏هم‌جنسان در آن باقی نبود. اما نسخه‌ی کامل فیلم در سراسر جهان سروصدایی به‌پا ‏کرده‌بود و هم‌وطنان چایکوفسکی در شوروی سابق که وجود پدیده‌ای به‌نام همجنس‌گرایی ‏در ذهنشان نمی‌گنجید و در بهترین حالت آن را یک بیماری می‌دانستند، فریاد برداشتند که ‏این فیلم را محافل امپریالیستی ساخته‌اند تا چایکوفسکی را لجن‌مال کنند؛ که خود شوروی ‏چند ماه پیش از آن فیلم زندگانی چایکوفسکی را ساخته که جایزه‌ی جشنواره‌ی فیلم ‏سن‌سباستیان را هم برده، و برای سال 1972 نامزد دو جایزه‌ی اسکار و یک جایزه‌ی گلدن ‏گلوب است، و... اما... اما می‌بینید که سینماداران ایران رغبتی به نمایش آن فیلم نشان ‏نمی‌دهند.‏

کمی بعد "انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی" در تهران، فیلم "چایکوفسکی" Chaykovskiy ساخت ‏شوروی را در سالن انجمن به نمایش گذاشت، تبلیغ فراوانی کردند، و علاقمندان برای دیدن ‏فیلم بسیج شدند. بازیگر نقش چایکوفسکی در این فیلم هنرپیشه‌ی بزرگ شوروی ‏ایناکنتی اسماکتونوفسکی ‏Innokenty Smoktunovsky‏ بود که پنج سال پیش از آن در نقش ‏هملت بازی نبوغ‌آسایی کرده‌بود. با پیش‌داوری و علاقه و تعصبی که نسبت به محصولات ‏فرهنگی شوروی داشتم، پیشاپیش دلم می‌خواست، و مطمئن هم بودم که فیلم ‏‏"چایکوفسکی" ساخت شوروی به مراتب بهتر از "در تلاطم زندگی" انگلیسی خواهد بود. اما ‏باید اعتراف کنم که فیلم "چایکوفسکی" روسی در آن هنگام و در آن سن و سال برای من بسیار خسته‌کننده و بی رنگ و بو بود و هیچ گیرایی نداشت. یک بار دیگر باید ببینمش.‏

حقوق همجنس‌گرایان در روسیه‌ی امروز هنوز پایمال می‌شود و وضعیت آنان چندان تفاوتی با ‏وضعیت همتایانشان در ایران اسلامی شیعی ندارد. اما صرفنظر از استفاده‌ی ضد تبلیغاتی ‏غرب از همجنس‌گرایی چایکوفسکی، و انکار آن در روسیه‌ی پوتین، چایکوفسکی و موسیقی ‏او همچنان عظیم و بزرگ و بی‌همتاست. سنفونی‌های چهارم و پنجم و ششم او، بالت‌های ‏سه‌گانه‌اش فندق‌شکن، دریاچه‌ی قو، و زیبای خفته، و بسیاری از دیگر آثارش از ‏شاهکارهای بزرگ موسیقی هستند. دو فانتزی – اوورتور او با نام‌های هملت، و رومئو و ‏ژولیت از آثاری هستند که من از شنیدنشان سیر نمی‌شوم.‏

برای شنیدن آثار نامبرده روی کلمات آبی‌رنگ موجود در متن کلیک کنید.‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

شکستن کاسه‌کوزه‌ها بر سر «چپ»‏

پیرامون «ناگفته‌های تازه»ی مهدی پرتوی

این نوشته‌ی من در چند وبگاه، از جمله ایران امروز، عصر نو و گویا نیوز منتشر شده‌است اما در ‏همه‌ی آن‌ها آرایش متن که با حروف خوابیده و سیاه انجام داده‌بودم از میان رفته و متن تأثیر ‏دلخواه مرا ندارد. از همین رو این جا با آرایش اصلی و افزودن چند عبارت منتشرش می‌کنم.‏

در کارزار زدوخورد «اصولگرایان» (یا «دلواپسان») با جبهه‌ی مقابل (هر چه می‌خواهید ‏بنامیدشان) در عرصه‌های گوناگون، از «توافق هسته‌ای» تا حجاب و حضور زنان در ‏ورزشگاه‌ها و سامان‌یابی نهادهای دولتی و بود و نبود دستگاه‌های اطلاعاتی «موازی»، و ‏سیاست خارجی دولت، پیداست که سودبردن از هر سلاح و دست‌آویزی مجاز، یا شاید ‏حتی صواب و ثواب شمرده می‌شود. اکنون چندی‌ست که نوبت رسیده‌است به شکستن ‏کاسه‌کوزه‌ها بر سر "چپ" در ایران: از امیرپرویز پویان به جزنی رسیدند، و این روزها به ‏سراغ محمدمهدی پرتوی رفته‌اند تا با حرف‌های او پنبه‌ی حزب توده‌ی ایران، کیانوری، طبری ‏و دیگران را بزنند و دامان اطلاعات سپاه پاسداران را از خون‌های شتک‌زده از تن‌های ‏شکنجه‌شده بشویند و آبرو و اعتباری برای اطلاعات سپاه پاسداران و لزوم آن و تأیید درستی و ‏بزرگ‌نمایی فعالیت‌های آن به‌دست آورند، و افراد سپاه را پاکیزه و پویا و اهل مطالعه و ‏دارای ایمان کاری نشان دهند.‏

سراپای گفت‌وگویی که این روزها خبرگزاری فارس با محمدمهدی پرتوی منتشر کرده در واقع ‏هیچ حرف تازه‌ای ندارد. تنها تازگی این گفت‌وگو ترکیب آن است و نتیجه‌هایی که خبرگزاری ‏فارس می‌خواهد القا کند. ما به‌عنوان خواننده‌ی گزارش نمی‌دانیم که پرتوی در واقع چه ‏گفته، کجاهای حرف‌های او را بریده‌اند و کجاها را دوخته‌اند. مشابه برخی از این حرف‌ها را ‏او پیشتر نیز بارها گفته‌است. به‌گمانم نخستین بار در مهرماه 1378، یعنی نزدیک شانزده ‏سال پیش بود که صدایی از پرتوی شنیده شد و آن هنگامی بود که او در روزنامه‌ی آزادگان ‏پاسخی به مصاحبه‌ی محمدعلی عمویی با همان روزنامه منتشر کرد. بسیاری از جمله‌های ‏گفت‌وگو با خبرگزاری فارس پیرامون چگونگی دستگیری و نقش او در زندان و بازجویی‌ها و ‏غیره، کم‌وبیش مشابه همانی‌ست که در آزادگان نیز نوشت. اما نکته این‌جاست که این بار ‏سخنان او را از دو لحاظ به‌سود اطلاعات سپاه پاسداران بریده‌اند و دوخته‌اند:‏

‏1- کار اطلاعات سپاه پاسداران در سال‌های 1361 و 62 لازم بود و ضربه‌ای که به حزب ‏توده‌ی ایران زد درست و به‌جا و به‌موقع بود؛ اطلاعات سپاه پاسداران لازم و مهم است؛ ‏سایر دستگاه‌های دولتی، مانند ارتش و اطلاعات نخست‌وزیری آلوده‌بودند و پاک‌ترینشان ‏هم برای پول کار می‌کردند؛ ساواک و اطلاعات نخست‌وزیری جمهوری اسلامی در نبرد با ‏حزب توده ایران کاری از پیش نبردند، اما سپاه «از همه چیز خبر داشت» و بسیار کارآمد ‏بود؛

‏2- هیچ شکنجه‌ای روی اعضای رهبری حزب صورت نگرفت؛ شکنجه لازم نبود؛ آنان خود فرو ‏ریختند، "متحول" شدند، همکاری کردند، و همه‌ی اطلاعات را دادند.‏

در این میان خبرگزاری فارس لگد‌هایی نیز به این و آن و از جمله به آیت‌الله منتظری حواله ‏می‌دهد.‏

خبرگزاری "چهل‌تکه"ای از راست و دروغ به‌هم دوخته‌است تا به اعتبار راست‌ها، دروغ‌ها را ‏جا بیاندازد. می‌توان تک‌تک جمله‌های متن منتشرشده را شکافت و میزان راست یا دروغ ‏بودنشان را سنجید. اما من برای پرهیز از درازگویی تنها می‌خواهم بی‌اعتباری دو ادعای بالا را ‏با آوردن چند نمونه نشان دهم. این را نیز باید بگویم که قصدم جانبداری از سیاست‌ها و ‏مواضع حزب توده ایران در آن سال‌ها یا داوری در شخصیت و کارهای این یا آن فرد از رهبران ‏حزب نیست. این‌ها بحث‌های دیگری‌ست. نیز نمی‌خواهم در دعوای جناح‌های داخل جانب ‏یکی را بگیرم: جانبدار هیچ‌کدام نیستم.‏

ادعای نخست به‌کلی در راستای دعوای درونی جاری در کشور است. درباره‌ی نقش ‏اطلاعات سپاه پاسداران در پرونده‌سازی برای حزب توده ایران، سعید حجاریان، معاون وقت ‏اطلاعات نخست‌وزیری، در گفت‌وگو با مجله‌ی ‏‏"اندیشه پویا" شماره 2، تیر و مرداد 1391، ‏می‌گوید: «نخست وزیری پیگیر پرونده ‏جاسوسی آن‌ها [توده‌ای‌ها] بود و سپاه هم پیگیر ‏پرونده امنیتی آن‌ها. اما کار به یک ‏تداخل جدی داشت می‌کشید. مثلاً کیانوری را نخست ‏وزیری تعقیب می‌کرد، بعد ‏می‌دید ماشین تعقیب سپاه هم دنبالش هستند. با توجه به ‏حساسیت‌های زیادی که ‏روی حزب توده بود این کارهای موازی داشت مشکل آفرین ‏می‌شد. خسرو تهرانی ‏‏[معاون نخست‌وزیر و رئیس دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری ‏‏– فرهمند] از آقای ‏موسوی خوئینی‌ها خواست که تکلیف را مشخص کند و جلوی موازی ‏کاری را بگیرد. ‏موسوی خوئینی‌ها با اجازه‌ای که از امام گرفت ستادی را تشکیل داد با ‏حضور خودش، و ‏نماینده سپاه و نماینده نخست وزیری.‏

آقای موسوی خوئینی‌ها جلساتی را در خانه‌شان در جماران تشکیل می‌دادند و ‏آقای ‏خسرو تهرانی به نمایندگی از نخست‌وزیری در آن جلسات شرکت داشت. قرار بود ‏کار با ‏هماهنگی و تحت نظارت آقای موسوی خوئینی‌ها پیش رود اما در فاصله یکی از ‏این ‏جلسات، به بچه‌های سپاه اطلاعات غلطی داده‌شد، حال آن که نخست وزیری هم ‏آن‌ها ‏را زیر نظر داشت و اگر قرار بود فرار کنند نخست وزیری هم می‌فهمید. بعد هم، ‏نرفتند ‏سراغ نیروی دست چندم حزب توده، بلکه صاف رفتند سراغ کیانوری که دبیر ‏کل [اول] بود و ‏او را دستگیر کردند.‏

خب، ماهیت ستاد به هم خورد. رفتیم سراغ آقای موسوی خوئینی‌ها و گفتیم چرا ‏این ‏اتفاق افتاده؟ ایشان هم گفتند که بچه‌های سپاه به من گفته‌اند که این‌ها داشتند ‏فرار ‏می‌کردند و موضوع هم امنیتی است. نخست‌وزیری هم گفت که پس ببرید و ‏خودتان ‏بازجویی کنید و به ما هم ربطی ندارد. متولی جاسوسی که نخست‌وزیری است ‏نه ‏قصد دستگیری داشته و نه موضوعیتی برای آن می‌دیده. در جاسوسی، آخرین ‏مرحله ‏دستگیری است. اول باید مشخص شود که طرف با چه کسانی ارتباط دارد و چه ‏می‌کند ‏که به نظر ما هنوز زمان دستگیری نرسیده بود.»‏ [تأکیدها در همه‌جای این نوشته از ‏من است – فرهمند، از این پس "ف"]‏

حجاریان سپس می‌افزاید: ‏«حالا مشکلی که بچه های سپاه داشتند این بود که آن‌ها ‏‏[توده‌ای‌ها ‏‏– ف] را به عنوان یک پروژه امنیتی گرفته بودند، اما هیچ پرونده‌ای از عناصری ‏که ‏بازداشت کرده بودند نداشتند. [... توده‌ای‌ها – ف] چیز مخفی نداشتند لذا ‏بچه‌های ‏سپاه در بازجویی درماندند که چه کنند.»‏

اما آن‌چه از واقعیت‌ها برای ما نقل شده، نشان می‌دهد که این "درماندگی" سپاه چندان ‏نمی‌پاید. آنان راه حل کلاسیک سازمان‌های اطلاعاتی را به‌کار می‌بندند: داستانی دروغین ‏بساز، و سپس آن را به زور شکنجه بر زبان و قلم قربانیانت جاری کن!‏

روزنوشت‌های اکبر هاشمی رفسنجانی در روزهای پایانی اسفند 1361 و تا میانه‌ی ‏اردیبهشت 1362 جابه‌جا می‌رساند که دستگیر شدگان را دارند شکنجه می‌کنند، و آنان زیر ‏شکنجه مقاومت می‌کنند، و این‌جاست که ادعای دوم گفت‌وگوی خبرگزاری فارس دایر بر ‏نبودن شکنجه به محک می‌خورد:‏

جمعه 20 اسفند: «پیش از ظهر آقای [سیدحسین] موسوی [تبریزی] دادستان ‏کل انقلاب ‏به منزل آمد و راجع به کیفیت برخورد با سران بازداشتی حزب توده که ‏حرف نمی‌زنند و ‏چند نفرشان تاکنون اقدام به انتحار کرده‌اند [از جمله رحیم عراقی، ‏کیومرث زرشناس، و ‏ابوتراب باقرزاده – ف] و موفق نشده‌اند، مشورت کرد. قرار شد ‏جلسه‌ای داشته‌باشیم.»‏

دیدیم که حجاریان گفت که هیچ برگه‌ی جاسوسی نداشتند، اما یک هفته شکنجه گویا ‏کارساز بوده‌است. رفسنجانی اکنون می‌نویسد:‏

شنبه 28 اسفند: «[مسئولان] سپاه آمدند و گزارشی از [...] بازجویی‌ها از سران ‏حزب توده ‏و اعتراف چند نفر از آن‌ها به جاسوسی و اقدام به انتخار ناموفق چند تن از ‏آن‌ها دادند.»‏

اطلاعات سپاه پاسداران باکی ندارد از این که نتیجه‌ی کارش روابط خارجی کشور را نیز ‏خراب کند. رفسنجانی می‌نویسد:‏

پنج‌شنبه 11 فروردین: «امام نگران هستند که نهادهای انقلاب با تندروی در این مسئله، ‏باعث دورتر شدن ‏دولت‌ها و قدرت‌ها از ایران بشوند و در جنگ آسیب ببینیم. [...] ضمناً ‏اطلاع دادند که یکی از سران حزب توده [تقی کی‌منش – ف] در زندان در اثر سکته ‏قلبی ‏‏[زیر شکنجه – ف] فوت کرده‌است.»‏

از شکنجه‌های وحشیانه‌ای که بر زندانیان اعمال کردند تا اعترافاتی دروغین ‏درباره‌ی ‏‏"جاسوسی" و "توطئه‌ی کودتای براندازی" از آنان بگیرند تاکنون گزارش‌های ‏تکان‌دهنده‌ای ‏منتشر شده‌است. از جمله محمود اعتمادزاده (م.ا. به‌آذین) در خاطرات زندانش با ‏نام «بار دیگر... و ‏این‌بار...» می‌نویسد: «دو روز مانده به نوروز کف هر دو پایم [از ‏ضربه‌های شیلنگ نایلونی] ‏شکاف برداشته‌بود و خون می‌ریخت. و این زخم، با آن‌که در ‏بهداری بازداشتگاه بارها با مایع ‏ضدعفونی شست‌وشویش دادند و با نوار تنزیب ‏پیچیدند، تا بیش از دو ماه بهبود نیافت.»‏

کیانوری گزارش‌های مفصل‌تری از شکنجه‌ها نوشت و برای مقام‌های حاکمیت ‏جمهوری ‏اسلامی و از جمله آیت‌الله خامنه‌ای فرستاد. او از جمله می‌نوشت:‏

‏«در مورد من، پس از اینکه شلاق اولیه که با فحش و توهین و توسری و کشیده تکمیل ‏می‌‌شد سودی نداد، یعنی آقایان نتوانستند در مورد دروغ شاخدار ساخته شده که در زیر ‏آن را شرح خواهم داد از من تائیدی بگیرند، مرا به دستبند قپانی بردند.‏

‏۱۸‏‎ ‎شب پشت سر هم مرا ساعت ۸ بعدازظهر به اطاقی واقع در اشکوب دوم می‌‌بردند و ‏دستبند قپانی می‌‌ز‌دند و این جریان تا ساعت ۵ – ۶ صبح یعنی ۹ تا ۱۰ ساعت طول ‏می‌‌کشید. تنها هر ساعت مأمور مربوطه می‌‌آمد و دست‌ها را عوض می‌‌کرد. [...] درد این ‏شکنجه وحشتناک است‌. [...] دو بار هم در تعویض ساعت به ساعت آن "غفلت" شد و از ‏ساعت ۱۲ نیمه شب تا ۵ صبح به همان حال باقی ماندم. علت این‌که چرا اینقدر طول ‏کشید این بود که من به آنچه می‌‌خواستند به "زور" اعتراف کنم، تسلیم نشدم.»‏

‏«[...] فرد را دستبند قپانی می‌‌زدند و با طنابی به حلقه‌ای که در سقف شکنجه‌خانه ‏کار ‌گذاشته شده بود آویزان می‌‌کردند و او را به بالا می‌‌کشیدند، تا تمام وزن بدنش روی ‏شانه‌ها و سینه و دست‌هایش فشار غیرقابل‌تحمل وارد آورد. درد این شکنجه نسبت به ‏دستبند قپانی ساده شاید ده برابر باشد. حتی افراد ورزیده‌ای مانند دوست عزیز ما آقای ‏عباس حجری که ۲۵ سال در زندان‌های مخوف شاه مردانه پایداری کرد، چندین بار از هوش ‏رفت. آقایان به این هم بسنده نکرده و او را مانند تاب تلوتلو می‌‌دادند.»‏

‏«[...] همسرم مریم را آنقدر شلاق زدند که هنوز پس از ۷ سال، شب هنگام خوابیدن کف ‏پاهایش درد می‌‌کند. البته این تنها شکنجه "قانونی" بود که به انواع توهین و با رکیک‌ترین ‏ناسزا‌گویی‌‌ها تکمیل می‌‌شد (فاحشه، رئیس فاحشه‌ها و ...) آنقدر سیلی و توسری به او ‏زده‌اند که ‌گوش چپ او شنوائیش را از دست داده است. یادآور می‌‌شوم که او در آن زمان ‏پیرزنی ۷۰ ساله بود.»‏

‏«[...] مرا به اطاق شکنجه بردند. مریم همسرم را که چشمش را بسته و دهانش را با ‏دستمالی که در آن فرو کرده بودند، بسته بودند، روی تخت شلاق خوابانده و دهان مرا ‏هم ‌گرفتند و در برابر چشم من به پای لخت او شلاق زدن را آغاز کردند. این جریان پیش از ‏شلاق‌زدن‌های شدید مریم که در بالا یادآور شدم بود. آقایان برای اینکه دست خود را به یک ‏چنین کار ننگینی که بدون تردید قابل‌دفاع نبود، آلوده نکرده باشند، یکی از افراد توده‌ای، به ‏نام "حسن قائم‌پناه" را‌‌ ‌که برای فرار از فشار، تن به پستی داده بود، مأمور شلاق زدن ‏کردند.»‏

رینالدو گالیندو پل ‏Rinaldo ‎Galindo Pohl‏ فرستاده‌ی ویژه‌ی کمیسیون حقوق بشر سازمان ‏ملل متحد در گزارش ‏بازدیدش از زندان اوین در سال 1368 از جمله نوشت: «سه نفر از ‏اعضای پیشین حزب ‏توده، آقای کیانوری دبیر اول پیشین، و دو عضو دیگر حزب، که یکی از ‏آنان از اعضای ‏رده‌ی بالای حزب بود و دیگری یک عضو عادی، در یک سلول بودند. آقای ‏کیانوری ‏اجازه داد که نام او در گزارش ذکر شود، اما دو زندانی دیگر اجازه ندادند. آقای ‏کیانوری ‏اتهامات وارده به خود را، که جاسوسی برای یک قدرت بیگانه و توطئه در جهت ‏براندازی ‏دولت انقلابی بود، به‌شدت انکار کرد. او در حضور مقامات زندان اوین و کارمندان ‏زندان ‏گفت که مورد شکنجه قرار گرفته‌است، دستان نیمه‌فلج شده‌اش را و انگشتان ‏له‌شده‌اش ‏را نشان داد و کتک‌ها و دیگر اعمال تحقیرآمیزی را که روی او اعمال کرده‌بودند، ‏تشریح ‏کرد. او به‌راستی پریشان‌حال بود و رفتارش آمیزه‌ای از اعتراض و نومیدی بود.» ‏‏[12 ‏فوریه 1990 – (به انگلیسی) منبع: سایت مرکز اسناد حقوق بشر ایران]‏

رفسنجانی در روزنوشت‌های آن روزها بارها در رفتار سران سپاه پاسداران، که اغلب ‏نیمه‌شب به سراغ او و خامنه‌ای و احمد خمینی می‌روند، و در داستان‌های هولناک و ‏دروغ‌های شاخداری که در این دیدارها و تلفن‌های شبانه در گوش آنان می‌خوانند تردید ‏می‌کند:‏

شنبه 13 فروردین: «[...] عصر آقایان خامنه‌ای و احمدآقا به منزل ما آمدند. قرار ‏بود راجع به ‏اعترافات سران حزب توده و تصمیمات آتی جلسه داشته‌باشیم. بعد از نماز ‏مغرب در دفتر ‏امام با حضور نخست‌وزیر و آقای [موسوی] اردبیلی و سران سپاه جلسه ‏تشکیل شد. ‏اعترافات دو سه روز پیش در اظهارات جدید تغییر کرده و بعضی اطلاعات ‏به تحلیل تبدیل ‏شده‌بود. همین‌ها سوءظن به تندروی‌ها[ی اطلاعات سپاه پاسداران – ف] را بیشتر ‏می‌کند؛ از یک سو ادعای کشف کودتا و... است و از سویی نگرانی از ‏مسئله‌سازی و ‏مشکل‌تراشی برای کشور و جنگ. قرار شد تعقیب کنند.»‏

یکشنبه 14 فروردین: «[...] ساعت یک بعد از نصف شب آقای نخست‌وزیر تلفن ‏کرد و گفت ‏امشب راجع به اعترافات حزب توده اطلاعات جدیدی داده‌اند. ساعت چهار ‏صبح دو نفر از ‏سپاه آمدند و گفتند یکی از آن‌ها اعتراف کرده که امشب برنامه دارند و ‏سرنخ‌هایی ‏داده‌است. بنابراین دیشب آماده‌باش داده‌اند و سپاه هم برای گرفتن افراد مورد ‏نظر وارد ‏عمل شده‌است. احمدآقا آمد. قرار شد از امام مواظبت بیشتری بکنند. احتمال ‏جوسازی ‏‏[اطلاعات سپاه پاسداران – ف] برای اهداف مورد نظرشان هم می‌دهیم؛ ‏خصوصاً ‏با ملاقات‌های نابهنگام.»‏

دوشنبه 15 فروردین: «ساعت هفت صبح احمدآقا تلفن کرد و گفت در مرکز ‏معرفی‌شده که ‏فرماندهان سپاه می‌گفتند [باغ شهریار – ف]، کسی نبوده و ممکن ‏است برنامه عوض ‏شده یا اعتراف فریب بوده‌است. شبهه جوسازی [اطلاعات سپاه ‏پاسداران – ف] ‏بیشتر شد. [...]»‏

چهارشنبه 17 فروردین: «[...] پیش از ظهر احمدآقا آمد و راجع به ادعاهای ‏سپاه در ‏خصوص اعترافات سران [حزب] توده مذاکره کردیم؛ نقاط مبهم دارند.»‏

اما سپاه باید از هر راهی که شده درمانی برای "درماندگی" خود پیدا کند، حتی به بهای ‏دروغین‌ترین داستان‌ها و حیوانی‌ترین شکنجه‌ها. کیانوری در نامه‌ی سرگشاده‌اش به ‏خامنه‌ای می‌نویسد: «[...] همه این شکنجه‌ها برای این بود که از افراد برجسته حزب توده ‏ایران این اعتراف دروغ را بگیرند که ‌گویا حزب توده ایران تدارک یک کودتای مسلحانه برای ‏سرنگون ساختن نظام جمهوری اسلامی ایران را می‌‌دیده؛ تدارک کودتایی که قرار بود در ‏آغاز سال ۱۳۶۲ عملی ‌گردد.»‏

و به‌آذین در خاطرات زندانش می‌نویسد: «در بازجویی‌های فشرده و سراسر شکنجه و ‏آزار مربوط به ‏‏"کودتا و براندازی" من در عین پافشاری بر بی‌پایگی این اتهام ناروا، خود را ‏ناچار ‏می‌دیدم که برای سرگرم داشتن بازجو و دادن فرصتِ – هرچند کوتاهِ – نفس ‏کشیدن ‏به خود، در پاسخ‌های نوشته‌ام به تئوری‌بافی‌های به‌ظاهر واقع‌بینانه که گاه ‏خنده‌آور ‏می‌شد پناه ببرم. [...] به تأکید می‌گفتم کودتا، در شرایطی که کشور در آن ‏به‌سر ‏می‌برد، کاری است پاک احمقانه، بی کمترین احتمال موفقیت، و این را هر کس ‏که بویی از ‏منطق سیاست برده‌باشد می‌داند [...]»‏

اما پیداست که شکنجه‌گران اطلاعات سپاه "بویی از منطق سیاست" نبرده‌بودند. شاید ‏هنوز هم نبرده‌اند؟ چنین بود که بیش از 120 نفر از رهبران و اعضا و هواداران حزب توده ایران را از سال 1360 تا ‏‏1367 اعدام کردند.‏

‏«عضو عادی» گزارش گالیندو پل از زندان اوین محمدمهدی پرتوی‌ست که پس از همه‌ی آن ‏روزها و شب‌های سراسر شکنجه‌ی رهبران حزب، شب میان ششم و هفتم اردیبهشت 1362 دستگیر ‏شد. هم گالیندو پل و هم ‏کیانوری، و نیز زندانیان دیگری، از حال و روز و رفتار پرتوی در زندان نوشته‌اند. اما من به ‏آن‌ها نمی‌پردازم، زیرا او را، مانند همه‌ی زندانیان سیاسی جمهوری اسلامی، یکی از ‏قربانیان این نظام می‌دانم. دست‌های خون‌آلود سردمداران نظام را باید در آن‌سوی حال و ‏روز این قربانیان دید و نشان داد.‏

روایت درست‌تر و دقیق‌تر برخی پرت‌وپلاهایی که از زبان پرتوی در گزارش خبرگزاری فارس ‏نقل شده، در "کتابچه‌ی حقیقت" موجود است که از بیست سال پیش در اینترنت یافت ‏می‌شود.‏

نیز بنگرید به کتاب یرواند آبراهامیان «اعترافات شکنجه‌شدگان – زندان‌ها و ابراز ندامت‌های ‏علنی در ایران نوین (دوران رضا شاه، محمدرضا شاه و جمهوری اسلامی)»، نشر باران، ‏سوئد، 2003.‏

تکه‌های نامه‌ی سرگشاده‌ی کیانوری خطاب به آیت‌الله خامنه‌ای را از این نشانی برداشتم.

جزئیات بیشتری از یورش‌های به حزب توده ایران و از آن‌چه پیش و پس از آن در پیرامون من ‏می‌گذشت، در کتاب «قطران در عسل» نوشته‌ام.‏

استکهلم، 27 خرداد 1394‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

ویراست دوم "قطران در عسل" در کتابفروشی

هم‌زمان با انتشار ویراست دوم کتاب "قطران در عسل"، هم‌اکنون کتاب را در کتابفروشی ‏فردوسی استکهلم نیز می‌توان خرید.‏

در ویراست دوم تنها روی جلد کتاب تغییر کوچکی کرده، زیرا طراح جلد از تداخل آرم ناشر در ‏طرح خود راضی نبود، و نیز تعداد انگشت‌شماری لغزش‌های تایپی که به همت دوستان ‏خواننده‌ی کتاب پیدا شد تصحیح شده‌است.‏

امروز خبر رسید که کتاب را در ایران افست کرده‌اند و می‌فروشند. این خبر مرا به‌یاد کسی ‏انداخت که کتابچه‌ی "اپرای کوراوغلو"ی مرا کپی کرده‌بود و می‌فروخت، و اعتراض مرا که ‏شنید گفت: «به! من زحمت کشیده‌ام و کتابت را کپی کرده‌ام و دارم معروفت می‌کنم، و ‏تازه اعتراض هم داری؟!»‏

چه بگویم؟ من که از انتشار «قطران در عسل» امید نان و آب نداشته‌ام. اما آیا کار نویسنده ‏باید این باشد که با سال‌ها درد و رنج کلمات را همچون زنجیرهایی زرین در پی هم بچیند، و ‏سپس بگذاردشان سر کوچه تا کسانی دیگر برشان دارند و از فروش آن‌ها نان بخورند؟

این روزها فیلم زیبای "واژه‌ها" را دیدم با بازی بردلی کوپر. داستان "نویسنده"ای‌ست که ‏دست‌نویسی را که پیدا کرده به نام‌خود منتشر می‌کند، و سپس در پاسخ به عذاب ‏وجدانش در می‌ماند (مشخصات فیلم). نویسنده‌ی واقعی کتاب در جایی به نویسنده‌ی ‏قلابی می‌گوید: «تو با دزدیدن کلمه‌هایی که من نوشتم، دردهایی را که در پس هر یک از ‏آن‌ها خوابیده‌بود دزدیدی.»‏

این فیلم، و آشنایی با فیسبوک افشین پرورش نیز داغ دزدی‌های ادبی را که از من شده در دلم ‏تازه کرد: روزنامه‌ی خراسان که ترجمه‌ی مرا با عکس و تفصیلات دزدید و به نامی دیگر ‏منتشر کرد؛ دزدی "آقای پرزیدنت" که یک سوم کتابش یک‌راست از ترجمه‌ی من بریده و ‏چسبانده شده، و ایشان تازه طلبکار هم شدند، و...‏

بگذریم...‏

برای یافتن شماره تلفن و نشانی کتابفروشی فردوسی به وبگاه آن مراجعه کنید، در این ‏نشانی. صفحه‌ی "قطران در عسل" در وبگاه فردوسی، در این نشانی.‏

راه‌های دیگر تهیه‌ی کتاب "قطران در عسل"، حتی برای خواستاران داخل کشور، در این ‏نشانی.‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

گزارش معرفی کتاب

گزارش خانم فرح طاهری در روزنامه‌ی شهروند کانادا از جلسه‌ی معرفی کتاب "قطران در ‏عسل" در کانون کتاب تورونتو، در این نشانی.‏

بازنشر همان گزارش در وبگاه "عصر نو"، در این نشانی.‏

دو نقد بر "قطران در عسل" در این نشانی.‏

کتاب را چگونه تهیه کنیم؟ در این نشانی.‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

در آن سر دنیا - 16‏

پس از 9 ساعت و نیم پرواز با بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان، ساعت شش بعد از ظهر ‏پنج‌شنبه نوزدهم فوریه در فرودگاه "جدید" هنگ‌کنگ که در شمال جزیره‌ی ‏Lantau‏ واقع است فرود ‏می‌آییم. اکنون به نیم‌کره‌ی شمالی باز گشته‌ایم، این‌جا نزدیک پایان زمستان است، اما هوا سرد ‏نیست.‏

گرچه هنگ‌کنگ تا سال 1997 نزدیک 150 سال به‌دست انگلیسی‌ها اداره می‌شد، اما نمی‌دانم ‏که آیا تأثیر همین 18 سال اخیر است، یا زمینه‌ی ذهنی‌ست که باعث می‌شود که از لحظه‌ی ورود ‏رد و نشان اداری و رفتاری "بلوک شرق"، بلوک "کمونیستی – سوسیالیستی" را در همه جا و همه ‏کس و همه‌ی پدیده‌ها می‌بینم: از رفتار گمرکچی‌ها و بازرسان گذرنامه تا شکل اتوبوس، و راننده، و ‏راهنمایی که ما را از فرودگاه تا هتل ‏The Cityview‏ می‌برد؛ تا لابی هتل، رفتار دفترداران آن، ‏ساختمان هتل، و بوی نای اتاق‌های آن، همه "بلوک شرقی"ست.‏

دو اتاق دونفره‌ی نزدیک هم داریم. باید یک تخت اضافه برای نفر پنجم‌مان بیاورند. زن خدمتکاری تخت ‏را می‌آورد و نصب می‌کند و می‌رود، و بعد خودمان تخت را جابه‌جا می‌کنیم تا فضای بهتری ایجاد ‏شود. تا جابه‌جا شویم و آماده‌ی بیرون رفتن شویم، دیر وقت شب شده‌است. راهنمای اتوبوس ‏گفته‌است که امشب به‌مناسبت سال نو یک کارناوال در خیابان‌های شهر در گردش است اما اکنون ‏از هرکس که می‌پرسیم، نمی‌دانند که کارناوال کی از کجا راه افتاده و اکنون به کجا رسیده و آیا تمام ‏شده یا نه. از خیر کارناوال می‌گذریم. خیابان‌های اصلی خلوت‌اند اما به خیابان‌های تنگ مرکز شهر ‏که می‌رسیم، رودی از جمعیت در آن‌ها جاری‌ست، موج می‌زند، و گذشتن از میانشان دشوار است. ‏فردا، شب سال نوی چینی‌ست و امشب مردم و به‌ویژه جوانان بیرون زده‌اند.‏

در میان جمعیت، بهت‌زده چند متری این‌ور و چند متری آن‌ور می‌رویم، و سرانجام تصمیم می‌گیریم ‏که به یک غذاخوری اصیل چینی که در کوچه‌ی قبلی دیدیم برویم و شامی بخوریم. من بارها غذای ‏چینی خورده‌ام اما هرگز زیر دندانم مزه نکرده و از آن خوشم نیامده‌است. یکی دیگر از دوستان نیز ‏بی‌میل است. با این حال می‌رویم. جایی شبیه قهوه‌خانه‌ها یا چلوکبابی‌های سنتی یا "بازاری" ‏خودمان است. شلوغ است و پر از جمعیت. هیچ‌یک از کارکنان آن یک کلمه هم انگلیسی بلد ‏نیستند. پس انگلیسی‌ها 150 سال این‌جا چه می‌کردند؟ ما را که می‌بینند می‌گیرند و می‌برندمان ‏داخل، چند نفر را جابه‌جا می‌کنند تا جا باز شود، بر گرد یک میز می‌نشانندمان، و منوهایی به ‏دستمان می‌دهند. چینی که بلد نیستیم بخوانیم، و تنها از روی عکس محتویات بشقاب‌ها چیزهایی ‏سفارش می‌دهیم. جنجال است و سروصدا و بگومگوهای خدمتکاران با فریاد و صدای بلند. بیگانگان ‏را با هم بر سر میز مشترک می‌نشانند. کمی بعد یک دختر و پسر جوان و خجالتی را هم به میز گرد ‏ما اضافه می‌کنند و می‌شویم هفت نفر.‏

خوراک چهار نفرمان را می‌آورند، و خوراک نفر پنجم را به‌قول معروف باید بروند موادش را پیدا کنند و ‏بخرند و بپزند و بیاورند، و خیلی طول دارد. دختر و پسر جوان گویا دلشان برای ناشیگری ما در خوردن ‏غذاهای چینی می‌سوزد و با اشاره‌ی دست راهنمایی‌مان می‌کنند که با چه سس‌هایی و چگونه ‏باید آن‌ها را بخوریم. هر چه هست می‌توان این‌ها را خورد و گرسنگی را برطرف کرد، اما نمی‌توان ‏گفت که خوشمزه‌اند.‏

دوستان سر صحبت را با دختر و پسر جوان باز می‌کنند. گویا دانشجو هستند و می‌توانند منظورشان ‏را به انگلیسی برسانند. آن‌ها هم از کارناوال امشب اطلاعی ندارند، اما می‌گویند که ساعت 8 ‏شب فردا آتش‌بازی بزرگ شب سال نو روی آب‌های روبه‌روی مرکز شهر برگزار می‌شود. می‌پرسیم ‏که جز مراسم آتش‌بازی، مردم به‌طور سنتی در شب سال نو در خانه‌ها چه می‌کنند، و آن‌دو همان ‏چیزهایی را تعریف می‌کنند که ما هم داریم: خانواده‌ها در خانه‌ی پدر و مادر جمع می‌شوند، غذاهای ‏سنتی می‌خورند، به یکدیگر هدیه می‌دهند، و از روز بعد به دید و بازدید بستگان و آشنایان می‌روند. ‏گمان نمی‌کنم که چینیان این مراسم را از "ایرانیان باستان" گرفته‌باشند.‏

گردش با راهنما

ساعت 8 صبح جمعه به محل قرار با اتوبوس گردش نیم‌روزه در هنگ‌هنگ می‌رویم که اندرو نام‌مان را ‏در آن نوشته‌است. اتوبوس مسافران دیگری را از هتل‌های دیگر بر می‌دارد و می‌شویم نزدیک ‏بیست نفر. نخستین بخش برنامه عبارت است از دیدار از بندر آبردین ‏Aberdeen، سوار شدن به ‏سامپان ‏Sampan‏ (قایق پت‌پتی) و بازدید از دهکده‌ی شناور ماهی‌گیری. قایق‌ها کوچک‌اند و هر یک ‏تا چهارده نفر را سوار می‌کنند. قایقران ما یک زن سالمند است که قایق را با مهارت از لابه‌لای ‏خانه‌های قایقی هدایت می‌کند، و تنها سه کلمه به انگلیسی از زبان او می‌شنویم: "فیشینگ ‏بوت"، و "سیکستی"! او پیوسته با دست به این و آن خانه‌ی قایقی اشاره می‌کند و تکرار می‌کند ‏‏"فیشینگ بوت"، "فیشینگ بوت"؛ و سرانجام، به اسکله که بر می‌گردیم، پیش از پهلو گرفتن، ‏می‌گوید که نفری "سیکستی" دلار باید بدهیم. راهنمای تور به‌شدت تأکید کرده‌است که مبادا پول ‏را در راه رفتن بپردازیم.‏

دهکده‌ی شناور، ساخته شده‌است از قایق‌های کوچک و بزرگ، کهنه و نیم‌کهنه، و اغلب متروک. ‏هیچ جنب‌وجوشی آن‌جا دیده نمی‌شود. شاید برای آن‌که شب سال نوست؟ تنها چهار یا پنج نفر را ‏در یکی دو خانه‌ی قایقی می‌بینیم. در این‌سوی دهکده یک رستوران عظیم شناور سه‌طبقه وجود ‏دارد، و آن‌جا نیز جنب‌وجوشی نیست.‏

ایستگاه بعدی یک کارگاه جواهرسازی‌ست. خانمی در اتاق کنفرانس کارگاه از تاریخچه کارگاه، ‏مرغوبیت محصولات آن، و از تخفیف‌های ویژه‌ی امروز می‌گوید و سپس به بازدید نمایشگاه و ‏فروشگاه‌شان می‌رویم. این‌جا با نخستین جواهرسازی سفرمان که در سنگاپور دیدیم چندان فرقی ‏ندارد: مجسمه‌هایی از موجودات گوناگون در اندازه‌های گوناگون از سنگ یشم به رنگ‌های گوناگون، ‏زینت‌آلاتی از فیروزه و یاقوت و مروارید و... دست‌وپا چلفتی که من هستم، گردن‌بند یکی از دوستان ‏را هنگام باز کردن از گردنش پاره کرده‌ام، و اکنون می‌خواهم چیزی مشابه آن برایش بخرم، اما این‌جا ‏هر چه هست عجق‌وجق است و هیچ چیزی به آن شیکی ندارند.‏

همه به اتوبوس برگشته‌ایم و در انتظار نشسته‌ایم، اما یک مرد و زن امریکایی پیدایشان نیست و با ‏پانزده دقیقه تأخیر می‌آیند. گویا مشغول معامله‌ی جواهرات بوده‌اند. اینان از یک گروه شش‌نفره ‏هستند. این مرد سالمند یک کابوی تمام‌عیار امریکایی‌ست که هر طور دلش می‌خواهد رفتار ‏می‌کند، خیال می‌کند که همه‌ی جهان و مردمانش ملک طلق و برده‌های او هستند، و او می‌تواند ‏ششلول‌هایش را بکشد و همه را بکشد. دیشب هم در فرودگاه کنار نوار متحرک چمدان‌ها بر سر ‏جمعیت فریاد می‌زد که کنار بروند و جلوی دید او را باز کنند و حتی زن سالمندی را با عصایش کنار زد ‏و با یکی از همراهان ما بگومگو کرد. اکنون نیز با قیافه‌ای حق‌به‌جانب و بی هیچ عذرخواهی از تأخیر سوار ‏می‌شود.‏

ایستگاه بعدی‌مان "بازار استنلی" ‏Stanley Market‏ است. سر راه از جاده‌ی کنار ساحل شنی ‏ریپولس ‏Repulse Bay‏ می‌گذریم. ساحل بسیار زیبا و لوکسی‌ست. راهنما از قیمت‌های سرسام‌آور ‏خانه‌ها و هتل‌های آن‌سوی جاده و مشرف بر این ساحل می‌گوید. این‌ها جای میلیونرها و ‏میلیاردرهاست. راهنما اضافه می‌کند که از این‌جا تورهایی با کشتی به جزیره‌ی ماکائو هم هست ‏که قمارخانه‌ی چین است و با لاس‌وگاس رقابت می‌کند. گویا بیماری قمار در میان چینیان ریشه‌های ‏کهنی دارد.‏

جاده در امتداد ساحل بر دامنه‌ی کوهی جنگل‌پوش پیچ‌وتاب می‌خورد و می‌رود. منظره‌های ‏زیبایی‌ست: در یک سو دریا و در سوی دیگر کوه و جنگل. همه پاکیزه. کمی بعد به میدانچه‌ای ‏می‌رسیم. راهنما می‌گوید که این‌جا یک ساعت و نیم وقت داریم که در بازار استنلی بگردیم و اگر ‏خواستیم چیزی بخوریم. پیاده می‌شویم و به درون پس‌کوچه‌های بازار می‌رویم. شبیه بازارهای ‏‏"آزاد" خودمان است، مانند بازار کویتی‌های قدیم آبادان، یا بازار ساحلی آستارا. جایی‌ست پر از ‏بنجل‌فروشی‌های رنگ و وارنگ، با همه نوع جنس یا در واقع "آشغال". این‌جا هیچ جاذبه‌ای برای من ‏ندارد. با دوستم قدم می‌زنیم و تماشا می‌کنیم، و در پایان در یک کافه‌ی فرانسوی چای و قهوه و ‏کیکی می‌خوریم و به اتوبوس بر می‌گردیم.‏

دعوا بر بلندی ویکتوریا

اکنون راهی مقصد بازدید نهایی هستیم که عبارت است از "بلندی ویکتوریا" ‏Victoria Peak‏. اتوبوس ‏ما را تا بالای بلندی می‌برد. جمعیت انبوهی در آن بالا هست. راهنما بیست دقیقه وقت می‌دهد که ‏از آن بالا چشم‌انداز معروف بندرگاه هنگ‌کنگ را تماشا کنیم و سپس در گوشه‌ای از میدان جمع ‏شویم. هوا مه‌آلود است و چیز زیادی از مناظر آن‌سوی آب پیدا نیست. تماشا می‌کنیم و عکس ‏می‌گیریم و بر می‌گردیم. راهنما نفری یک بلیت دستمان می‌دهد. باید در صفی بسیار طولانی ‏بایستیم و سپس با این بلیت‌ها سوار واگون‌هایی بشویم که مانند تله‌کابین در شیب تند دامنه‌ی ‏‏"بلندی ویکتوریا" پایین‌مان می‌برند تا در طول راه مناظر پیرامون را نیز تماشا کنیم، که البته بخت ‏یارمان نبوده و در این هوای مه‌آلود چیزی از آن‌ها پیدا نیست.‏

نزدیک یک ساعت توی صف می‌ایستیم. این‌جا نیز کابوی امریکایی و گروهش دیر می‌رسند و راهنما ‏آنان را می‌آورد و جلوتر از خیلی از مردم توی صف جایشان می‌دهد. اما گویا امر بر این کابوی مشتبه ‏شده و به آستانه‌ی در واگون هم که می‌رسد، خیال می‌کند که همه باید کنار بروند تا او و گروهش ‏پیش از همه سوار شوند! او به دو نفر از همراهان ما که جلوتر از همه ایستاده‌اند پرخاش‌کنان ‏می‌گوید که کنار بروند تا او و همسرش و گروهش سر صف بایستند! ایستادن در سر آن صف هیچ ‏معنا و امتیازی ندارد. ردیف‌های صندلی‌های توی واگون پشت به سراشیبی هستند و هیچ فرقی ‏نمی‌کند کی وارد واگون بشوید و کجای آن بنشینید. نمی‌دانم که او آیا این را می‌داند، یا نه. اما ‏دوستان ما که می‌دانند، از رفتار این کابوی به‌تنگ آمده‌اند، دلشان نمی‌خواهد به او رو بدهند و می‌گویند که حق آنان است که ‏همان‌جا که ایستاده‌اند بایستند و میل ندارند جایشان را به او بدهند. و چنین است که بگومگو و ‏دعوا آغاز می‌شود. کابوی امروز عصا ندارد و با دهانی کف‌کرده دستانش را بالا می‌برد و با آن ‏سن‌وسالش می‌خواهد حمله کند و دوست ما را بزند. همسرش بغلش کرده، مرتب دلداری‌اش ‏می‌دهد، چیزهایی زیر گوشش می‌خواند و می‌خواهد جلوی زد و خورد را بگیرد. دیگر همراهان مرد ‏هیچ نمی‌گویند. من دارم می‌کوشم که دوست دیگرمان را که آن جلو ایستاده آرام کنم. هر چه ‏هست، تلاش‌ها به ثمر می‌رسد و کابوی ششلولش را غلاف می‌کند، اما همچنان نا آرام است و ‏دنبال بهانه‌ای می‌گردد تا دعوا را از سر بگیرد. پیوسته از دوستمان می‌پرسد:‏

‏- کجایی هستی، هان؟ بگو ببینم کجایی هستی؟ - و دوستمان می‌گوید که ربطی به او ندارد.‏

من درست پشت دو دوستمان و رو به کابوی ایستاده‌ام. او پس از کمی غرولند رو به من می‌کند و ‏می‌پرسد:‏

‏- تو چی؟ تو هم با این‌ها هستی؟
آرام و سنگین پاسخ می‌دهم: - بله!‏
‏- خب، تو کجایی هستی؟
آرام و شمرده، با کشیدن کلمات، اما مؤدبانه می‌گویم:‏
‏- ربطی... به شما... ندارد... آقا!‏
‏- آهاااان... پس تو هم این تیپی هستی؟ خب، بگو دیگه، کجایی هستی؟ امریکای جنوبی هستی، ‏نه؟

در دل با خود می‌اندیشم: «بدبخت چه جهان کوچک و تنگی دارد. خیال می‌کند که جهان درست ‏شده از او و امریکایش و سروری‌اش بر دیگران، و تنها خارجیان مهاجرانی هستند که از امریکای ‏جنوبی می‌آیند. خیال می‌کند که این‌جا هم خاک امریکاست و توی "رنچ" خودش ایستاده و "حق" ‏دارد که همه جا پیش از همه وارد شود و هر طور دلش می‌خواهد رفتار کند.»‏

می‌گویم: - چطور مگر؟ می‌خواهید پیش از همه وارد شوید؟

جا می خورد و دستپاچه می‌گوید: - نه، نه! من نمی‌خواهم جلوتر از همه بروم... – و گویی آبی بر ‏آتش ریخته‌باشی، ساکت می‌شود. زیر چشمی می‌بینم که همراهانش نفسی به‌راحتی ‏می‌کشند. آیا این مرد بیمار است و همراهانش را نیز به‌تنگ آورده؟

واگون از راه می‌رسد و درش باز می‌شود. سه نفر از دوستان ما وارد می‌شوند و بعد من می‌گذارم ‏که کابوی و همراهانش وارد شوند. یک زن امریکایی دیگر با صف به کنارم می‌رسد و پرسان نگاهم ‏می‌کند. با دست اشاره می‌کنم "بفرمایید" و می‌گویم:‏

‏- اول شما بفرمایید، خانم!‏

زن لبخندی می‌زند و وارد می‌شود. به مردش هم راه می‌دهم. مرد با سر و دست حرکتی می‌کند، ‏یعنی «می‌بینی با چه آدم‌هایی طرف هستیم؟»، و وارد می‌شود. حالا دیگر نوبت من و دوستم ‏است.‏

هوای مه‌آلود بیرون، صندلی‌های پشت به سراشیب، و شکل و ساختمان واگون نمی‌گذارد که ‏منظره‌ای دیده شود. هیچ فرقی نمی‌کند کجای این واگون بنشینید. سرتاپایش هیچ تحفه‌ای هم ‏نبود که به عنوان جاذبه‌ای توریستی سوارش شوید. ما همه دوستمان را دور کرده‌ایم تا مبادا کابوی ‏مشتی به‌سوی او پرتاب کند و ماجرا از سر گرفته‌شود. کابوی به‌ظاهر به‌کلی آرام شده و همه چیز ‏را فراموش کرده. توی اتوبوس هم سرش را می‌اندازد و با زنش می‌رود جایی آن پشت می‌نشیند، و ‏قاه‌قاه خنده‌ی ما می‌ترکد. دوستان می‌گویند که کافی بود بگوییم که از "میدل ایست" هستیم تا او ‏شلوارش را زرد کند، البته اگر آن‌قدر سواد داشت که بداند "میدل ایست" کجاست و چه موجودات ‏مخوفی دارد! حالت‌ها و کف کردنش را به‌یاد می‌آوریم، بلند بلند به فارسی حرف می‌زنیم و بلند ‏می‌خندیم، و ماجرای کابوی همان‌جا تمام می‌شود.‏

آتش‌بازی شب سال نو

خیابان اصلی و مرکز خرید هنگ‌کنگ "نیتان رود" ‏Nathan Rd.‎‏ نام دارد. بخشی از این خیابان را ‏Golden Mile‏ می‌نامند و بخشی را ‏Ladie’s Market، و این‌ها نام‌هایی به‌جاست! باز ناهار را در یک ‏رستوران چینی می‌خوریم. این‌جا نیز جنجال و بی‌نظمی‌ست، و خوراک عوضی برای یکی از ‏همراهانمان می‌آورند. باقی روز را آن‌قدر مشغول گشت‌وگذار و تماشای اجناس و خرید در این خیابان ‏هستیم که شامگاه باید شتابان خود را به هتل برسانیم، خریدها را بگذاریم، و دوباره شتابان برگردیم ‏تا به تماشای آتش‌بازی امشب برسیم.‏

چیزی به ساعت 8 شب نمانده که یک تاکسی می‌گیریم و یک نفرمان به خیال خودمان "اضافی" سوار ‏می‌شود و پشت صندلی راننده خود را پنهان می‌کند. بعد کشف می‌کنیم که روی تاکسی‌های ‏هنگ‌کنگ نوشته‌اند که چهار نفر گنجایش دارند، یا پنج نفر، و این تاکسی از قضا پنج‌نفره بود و ‏دوستمان می‌توانست با خیال راحت در کنار دوست دیگر و راننده در صندلی جلو بنشیند. کلی به ‏این "زرنگی" بی‌جایمان می‌خندیم. نزدیک محل تماشای آتش‌بازی خیابان‌ها را بسته‌اند و تاکسی ‏نمی‌تواند جلوتر برود. پیاده می‌شویم و به رودی از مردم می‌پیوندیم که همه به‌سوی ساحل روانند.‏

با جریان جمعیت کم‌کم از میدان نزدیک برج ساعت ‏Tsim Sha Tsui Clock Tower‏ سر در می‌آوریم. ‏ساختمان دیدنی "مرکز فرهنگی تسیم شا تسویی" ‏Tsim Sha Tsui Cultural Center‏ و برج ساعت ‏بخشی از میدان دید ما را پوشانده‌اند، اما در میان جمعیت دیگر نمی‌توان جلوتر یا آن‌سوتر رفت. پس ‏همان‌جا می‌ایستیم و آتش‌بازی با پنج دقیقه تأخیر آغاز می‌شود.‏

آتش‌بازی زیبا و باشکوه بیست دقیقه طول می‌کشد. تماشا می‌کنیم و عکس می‌گیریم. در دهه‌ی ‏‏1990 فستیوالی در استکهلم برگزار می‌شد به‌نام "فستیوال آب" که در کنار همه‌ی برنامه‌هایش، ‏هر شب نوبت کشوری بود تا در مرکز شهر آتش‌بازی نمایش دهد، و این کشورها با هم مسابقه ‏می‌دادند. اغلب هنگ‌کنگ یا چین بودند، این مخترعان باروت و آتش‌بازی، که برنده می‌شدند. اما من، ‏هم در آن هنگام، و نیز اکنون، ضمن لذت بردن از زیبایی آتش‌بازی‌ها، به پول‌هایی فکر می‌کردم که ‏یک لحظه جرقه می‌زنند و سپس دود می‌شوند‏ و به هوا می‌روند: چه کارهای سودمندی که با این ‏پول‌ها نمی‌شد کرد؛ چه‌قدر گرسنگان را که نمی‌شد نان داد.‏

روز آخر

شنبه 21 فوریه آخرین روز این سفر پرماجرا و طولانی ماست. نیم ساعت پس از نیمه‌شب امشب ‏به‌سوی دوبی و سپس از آن‌جا به‌سوی استکهلم پرواز می‌کنیم. سراسر امروز نیز به قدم زدن در ‏خیابان نیتان و خیابان‌های فرعی آن می‌گذرد. کم‌کم از خیابان آوستین ‏Austin Rd.‎‏ سر در می‌آوریم و ‏در انتهای آن به برج بلند ‏ICC‏ می‌رویم. خیال داریم که به ‏Sky100 Hong Kong Observation Deck‏ ‏برویم که در طبقه‌ی صدم برج قرار دارد با چشم‌اندازی 360 درجه‌ای بر فراز هنگ‌کنگ. اما بهای بلیت ‏ورودی آن برای هر نفر 168 دلار هنگ‌کنگ است. می‌ارزد؟ نه، نمی‌ارزد! در عوض به بازارچه‌ی زیر ‏برج می‌رویم. جایی‌ست بسیار لوکس و شیک. در محوطه‌ی مرکزی آن پیکره‌ی یک بره را گذاشته‌اند ‏به نشانه‌ی سال نویی که سال گوسفند است، و مردم در کنار آن عکس می‌گیرند. می‌گردیم، ‏تماشا می‌کنیم، و در رستورانی چینی ناهار می‌خوریم. ساعت 8 شب باید در هتل باشیم تا ‏اتوبوسمان ما را به فرودگاه ببرد.‏

معجزه در فرودگاه

این نیز بزرگ‌ترین هواپیمای مسافربری جهان، ایرباس ‏A380-800‎‏ است. چند ردیف عقب‌تر از بخش ‏درجه یک نشسته‌ایم. دست به جیب شلوار می‌برم تا گوشی هوشمندم را در آورم و در "حالت ‏پرواز" قرارش دهم، اما گوشی نیست! آن‌یکی جیب، این‌یکی جیب... نه، نیست! دوستان همراه ‏می‌بینند و می‌فهمند. اعلام می‌کنم که تلفنم گم شده. خود گوشی به جهنم، در طول این سفر ‏بیش از پانصد عکس گرفته‌ام که همه توی آن گوشی‌ست. آن عکس‌های یادگاری را به هیچ قیمتی ‏نمی‌توان خرید و جبران کرد. چه شد گوشی؟ جیبم را زدند؟ جایی جا گذاشتمش؟ توی هتل؟ نه، در ‏همین سالن انتظار فرودگاه دستم بود. پس چه شد؟ ناگهان به‌یاد می‌آورم که رفتم و گوشه‌ای ‏نشستم و زانوانم را بالا بردم تا جوراب بلند کشی بپوشم تا در طول پرواز 9 ساعته تا دوبی و ‏سپس 7 ساعت پرواز از آن‌جا تا استکهلم، خون در ساق پاهایم لخته نشود، و آن‌جا باید گوشی از ‏جیبم لیز خورده‌باشد و بی صدا روی موکت نرم کف سالن انتظار افتاده‌باشد. از پیدا کردن آن قطع ‏امید کرده‌ام، اما دوستان تشویقم می‌کنند که تا در هواپیما را نبسته‌اند، از خدمه پرواز بخواهم که ‏اجازه دهند به سالن انتظار برگردم و دنبال گوشی بگردم. ولی آیا ممکن است چنین اجازه‌ای بدهند؟

نومیدانه به‌سوی در می‌روم. خانم سرپرست مهمانداران جلویم را می‌گیرد:‏

‏- کجا می‌روید، آقا؟
دستپاچه می‌گویم: - تلفنم را جا گذاشتم... توی سالن انتظار...‏
‏- چی‌تان را جا گذاشتید؟
‏- توی همین سالن انتظار که نشسته بودیم...‏
‏- چی‌تان را جا گذاشتید؟
‏- تلفنم را... تلفنم را...‏

او مردی شخصی‌پوش را صدا می‌زند که گویا از کارکنان فرودگاه است و با فهرست مسافران در ‏دست آمده تا کنترل کند و ببیند که آیا همه سوار شده‌اند یا نه، داستان را می‌گوید و می‌پرسد که ‏آیا او می‌تواند مرا تا سالن انتظار همراهی کند؟ مرد نگاهی به من می‌کند و می‌گوید که همراه او ‏بروم. باورم نمی‌شود. همراه او پیشاپیش می‌دوم. سالن انتظار خالی‌ست و تنها یک مرد درست ‏روی همان صندلی نشسته که من نشستم و جوراب پوشیدم، و یک گوشی تلفن روی صندلی کنار ‏او هست. آیا گوشی من است؟ با گام‌های بلند به‌سوی گوشی می‌شتابم. مرد نگاهم را که روی ‏گوشی ثابت شده می‌بیند، و آن را بر می‌دارد! نه، پس آن نیست! می‌رسم، و زمین موکت‌پوش ‏پشت صندلی را نگاه می‌کنم... هاه... آن‌جاست! گوشی من آن‌جا زیر صندلی، روی موکت، آرام ‏خوابیده‌است! برش می‌دارم و به مرد نشانش می‌دهم. با چشمانی از حدقه در آمده نگاهم ‏می‌کند. دارد شاخ در می‌آورد. من هم دارم ایمان می‌آورم به معجزه! شادمانه گوشی را از دور به ‏کارمند فرودگاه نشان می‌دهم و او حرکتی می‌کند، یعنی چه خوب، و به‌سوی هواپیما می‌دوم. ‏اکنون همه‌ی مهمانداران ماجرا را شنیده‌اند و با شادمانی پیشوازم می‌کنند. به دوستانم که ‏می‌رسم نخست سربه‌سرشان می‌گذارم و می‌گویم که گوشی نبود، و بعد همه خوشحال ‏می‌شوند.‏

بازگشت به آرامش

ظهر یکشنبه 22 فوریه در فرودگاه آرلاندای استکهلم می‌نشینیم. شهر خلوت‌تر از همیشه است زیرا ‏هم یکشنیه است، و هم "تعطیلات ورزشی زمستانی". این‌جا زمستان است و سرد است. اما چه سکوتی... آه چه آرامش دل‌پذیری... ‏سفر خوب و خوشی بود، با دوستان و همسفران خوب. و من بخش نیو زیلند سفر را بیش از همه ‏دوست داشتم. و اینک محله‌ام، و خانه‌ی ساکت ساکت...‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

در آن سر دنیا - 15‏

شامگاه 15 فوریه است و از پنجره‌های ماشینی که دارد ما را از فرودگاه سیدنی به‌سوی ‏آپارتمان‌های ‏Oaks on Castlereagh‏ می‌برد، در خیابان‌های پر جمعیت فقط آدم‌های چینی می‌بینیم. ‏در همه‌ی خیابان‌ها به مناسبت نزدیکی سال نوی چینی پارچه‌هایی با نقاشی کله‌ی قوچ یا ‏گوسفند نیز آویخته‌اند. دوستان به‌شوخی می‌گویند که نکند هواپیما ما را به‌جای سیدنی به ‏هنگ‌کنگ یا چین آورده‌است، یا شاید همه‌ی این منطقه "چاینا تاون" سیدنی‌ست؟ اما نه. روزهای ‏بعد بیشتر و بیشتر به این نتیجه می‌رسیم که چینی‌ها دارند همه‌ی دنیا را می‌گیرند. به‌زودی ‏سه‌چهارم جهان چینی و یک چهارم آن هندی خواهد شد! همین شرکت محل کار مرا که 105 سال ‏سوئدی خالص بود، همین روزها چینی‌ها خریدند و اکنون کارفرمای من چینی‌ست!‏

قرار است که این‌جا چهار شب در دو آپارتمان مستقل اما به‌هم چسبیده بخوابیم. خیابان بیرون ‏مجتمع را کنده‌اند و در سراسر خیابان کلنگ‌های بادی و بیل‌های مکانیکی با سروصدایی کرکننده ‏مشغول کار اند.‏

همان شب نخست در این شهر به‌ظاهر سراسر چینی‌نشین، به محله‌ی چینی اندر چینی می‌رویم، ‏یک رستوران کره‌ای پیدا می‌کنیم که منقل‌های زغالی در وسط میزهایش دارد. شما گوشت یا ‏سبزیجات یا آبزیان دلخواهتان را انتخاب می‌کنید، برایتان می‌آورند و با سس‌های دلخواهتان روی ‏منقل وسط میزتان کباب می‌کنید و می‌خورید. اگر بخواهید کمک‌تان هم می‌کنند. بد نیست، هرچند ‏که در انتظار کباب شدن تکه‌ی بعدی باید با آب دهان روان بنشینید! سر تا پا هم بوی دود و کباب ‏می‌گیرید و به خانه بر می‌گردید!‏

و چه خانه‌ی پر سروصدایی‌ست! پنجره‌هایش به‌ظاهر دو جداره‌اند، اما هیچ جلوی سروصدای بیرون ‏را نمی‌گیرند. کارگران تا نیمه‌شب به کار کندن کف خیابان ادامه می‌دهند و تاتا-تاتای کلنگ بادی و ‏غرش بیل مکانیکی لحظه‌ای گوشتان را راحت نمی‌گذارد. و سپس، شب تا صبح، قطارهایی که روی ‏ریل‌های آن‌سوی همین خیابان به تونل ایستگاه مرکزی سیدنی می‌رسند، باید دم ایستگاه بوق ‏بزنند؛ و در این کلان‌شهر هر لحظه کسی بیمار می‌شود، هر لحظه جرمی اتفاق می‌افتد، هر لحظه ‏جایی آتش می‌گیرد، و آژیر آمبولانس و ماشین پلیس و ماشین آتش‌نشانی بی وقفه گوشتان را ‏سوراخ می‌کند: شب تا صبح، و صبح تا شب.‏

دستگاه تهویه‌ی آپارتمانی که من در آن می‌خوابم نیز غرش عجیبی دارد. می‌روم و شکایت می‌کنم. ‏می‌آیند و نگاه می‌کنند، و می‌گویند که همه‌ی آپارتمان‌های این‌طرف ساختمان، در همه‌ی طبقه‌ها، ‏همین صدا را دارند، و سازنده گفته‌است که این صدا نورمال است! کاریش نمی‌شود کرد!‏

گوش‌هایم...، گوش‌هایم...‏

راهنمای رایگان

روی نقشه‌ی شهر به‌تصادف آگهی انجمنی را می‌بینیم به‌نام ‏I’m Free‏ که هر روز در سه نوبت ‏گردشگران را به‌رایگان و پیاده در شهر می‌گردانند، دیدنی‌ها را نشانشان می‌دهند و تاریخچه‌ی آن‌ها ‏را تعریف می‌کنند. در پایان اگر خواستید می‌توانید پولی به‌سپاس به راهنما بدهید. ساعت ده‌ونیم ‏پیش از ظهر به محل حرکت تور در کنار ‏Sydney Town Hall‏ می‌رویم. نزدیک سی نفر شده‌ایم که دو ‏راهنمای جوان با بلوزی سبز بر تن که رویش نوشته‌شده ‏I’m Free‏ می‌آیند، ما را به دو بخش ‏می‌کنند، و هر یک با گروهی به راه می‌افتند. دختر جوان راهنما نخست ما را به ‏QVB‏ می‌برد، که ‏یعنی "ساختمان ملکه ویکتوریا". ساختمان باشکوهی‌ست که طبقه‌ی همکف و زیرین آن پر است از ‏مغازه‌ها و بوتیک‌های گوناگون. دوستان خیلی زود به این نتیجه می‌رسند که این‌جا همه چیز گران‌تر ‏از سوئد است، اما تماشا که خرجی ندارد!‏

دختر راهنما ما را از کوچه‌ای به کوچه‌ای و از خیابانی به خیابانی می‌برد و تعریف می‌کند. در کوچه و ‏خیابان این شهر پر سروصدا شنیدن صدای او دشوار است و لهجه‌ی استرالیایی او نیز فهم ‏حرف‌هایش را دشوارتر می‌کند.‏

این‌جا "بیمارستان روم" نام دارد، زیرا در سال 1810 با سرمایه‌گذاری کسانی که شرط گذاشته‌بودند ‏که سود حاصل از فروش واردات مشروب "روم" را صرف آن کنند ساخته شد. اما ساختمان بسیار ‏بزرگ‌تر از تعداد بیماران بود، و به‌تدریج استفاده‌های دیگری از آن کردند. اکنون بخشی از آن مقر ‏دیوان عالی کشور است و بخشی دیگر بیمارستان تخصصی چشم.‏

این خیابان ‏Martin Place‏ نام دارد و هر چهار بخش فیلم‌های "بالاتر از خطر" ‏Mission Impossible‏ را ‏این‌جا فیلم‌برداری کردند. سراسر خیابان را بستند و با جلوه‌هایی آراستندش تا تام کروز در آن بندبازی ‏کند و از او فیلم بگیرند.‏

این‌جا "هاید پارک" است با استخرها و مجسمه‌های زیبا و پرندگان عجیب و برخی پرندگان مزاحم. ‏این‌جا بازار بزرگ خیابان پیت ‏Pitt Street Shopping Mall‏ است با بهترین و معروف‌ترین فروشگاه‌های ‏مد و زیبایی از سراسر جهان. از آن‌سو اگر برویم به کتدرال سنت‌مری ‏St. Mary's Cathedral‏ ‏می‌رسیم که بسیار دیدنی‌ست، اما وقت نداریم و از این طرف می‌رویم.‏

این‌جا کوچه‌ی پرندگان است. صاحب این رستوران از ناپدید شدن صدای جیک‌جیک پرندگان از شهر نگران ‏شده، این قفس‌ها را با پرندگان دیجیتال گوناگون این‌جا آویزان کرده تا مردم شهر هرگاه دلشان برای ‏جیک‌جیک‌ها تنگ شد بیایند این‌جا و گوش بدهند. آفرین بر این صاحب رستوران طبیعت‌دوست. اما ‏چه سود: حتی این‌جا هم سروصدای شهر آن‌قدر زیاد است که جیک‌جیک مصنوعی قفس‌ها ‏به‌زحمت شنیده می‌شود.‏

این‌جا قدیمی‌ترین خانه‌ی موجود در سیدنی‌ست که ‏Cadman’s Cottage‏ نام دارد، در سال 1816 ‏ساخته شده و داستان‌هایی دارد. این محله‌ی قدیمی سیدنی‌ست که ‏The Rocks‏ نام دارد و آن نیز ‏بسیاری داستان‌ها دارد، از جمله این که زنان عشوه‌گری مردان را به پس‌کوچه‌های این‌جا ‏می‌کشاندند، و بعد کسانی از بالای دیوارها روی سر آن مردان تیره‌روز می‌پریدند و غارتشان ‏می‌کردند.‏

آن‌جا پل بزرگ و معروف از این‌سو به آن‌سوی بندرگاه سیدنی‌ست ‏The Harbour Bridge‏ که نزدیک ‏سی سال طول کشید تا بسازندش و سرانجام گشایش آن نیز مطابق برنامه‌ای که چیده‌بودند پیش ‏نرفت: درست در لحظه‌ای که فرماندار می‌خواست نوار گشایش پل را قیچی کند سربازی معترض سوار ‏بر اسب پیش تاخت و نوار را با شمشیرش برید، و باقی قضایا.‏

آن‌جا اسکله و بندرگاه و قوس ساحلی‌ست که ‏Circular Quay‏ نام دارد: ایستگاه همه‌ی قایق‌های ‏مسافربری به اطراف سیدنی از این‌جاست.‏

و آنک، آن‌جا، در آن انتهای قوس ساحلی، نمایی‌ست که همه می‌خواهند ببینند: چشم‌انداز ‏بی‌همتای ساختمان اپرای سیدنی Sydney Opera House!‏

این‌جا، نزدیک یکی از پایه‌های پل بزرگ سیدنی، گردش همراه با راهنما به پایان می‌رسد. هر کس ‏پولی به راهنما می‌دهد و او بی آن‌که نگاه کند چه‌قدر است اسکناس‌ها را توی کیفش فرو می‌کند. ‏ما نیز پولی می‌دهیم و سپس اندکی در همان اطراف می‌گردیم. این‌جا نیز صفی از تعداد زیادی ‏عروسک‌های پارچه‌ای سربازان چینی چیده‌اند گویا به پیشواز سال نوی چینی. سپس به‌سوی اپرا ‏می‌رویم و ساعاتی ساختمان آن را طواف می‌کنیم. ساعت‌های بازدید از درون آن به برنامه‌ی ما ‏نمی‌خورد و چند تن از دوستان تصمیم می‌گیرند که بلیت کنسرت فردا را بخرند تا هم درون بنای اپرا را ‏ببینند، و هم شاهد یک اجرای زنده در آن باشند. فردا قرار است کنسرتوهای معروف "چهار فصل" اثر ‏ویوالدی آن‌جا اجرا شود، و من آن‌قدر چپ و راست این اثر را شنیده‌ام که دیگر حالم از آن به‌هم ‏می‌خورد. پس من نیستم!‏

بندرگاه دارلینگ

روزی و نیم‌روزهایی و ساعاتی به گردش در خیابان اصلی "جرج" ‏George Street‏ و خیابان پیت ‏Pitt ‎Street‏ و دیگر خیابان‌ها، یا به تنبلی در خانه می‌گذرد. در بسیاری از خیابان‌ها قدم به قدم انواع ‏رستوران‌ها و غذاخوری‌های ملیت‌های گوناگون و اغلب چینی‌ست. چه قدر خوردن، و خوردن، و ‏خوردن؟ و من سخت کلافه‌ام از سروصدای گوش‌خراش و شبانه‌روزی این شهر.‏

یک روز داغ و آفتابی به سوی بندرگاه دارلینگ ‏Darling Harbour‏ می‌رویم که مرکز بسیاری از ‏دیدنی‌های سیدنی‌ست. سر راه "باغ چینی" Chinese Garden of Friendship را می‌بینیم. نفری شش دلار می‌دهیم و وارد ‏می‌شویم. این‌جا گل و گیاه و درختان چینی کاشته‌اند و با جویباری و آبشاری کوچک و استخرهایی، ‏محیطی آرام و دلپذیر و خنک پدید آورده‌اند. البته طبیعت غنی و بی‌کران نیو زیلند کجا و این باغ ‏کوچک که آسمان‌خراش‌ها پشت دیوارش قد افراشته‌اند و سروصدای شهر در آن به‌گوش می‌رسد ‏کجا؟ اما، خب، آرامش و خنکی آن دلپذیر است.‏

زیر آفتاب سوزان به بندرگاه دارلینگ می‌رسیم و عرق‌ریزان کمی بالا و پایین می‌رویم تا دروازه‌ی ‏ورودی آکواریوم معروف سیدنی "حیات دریایی" ‏Sydney Sea Life Aquarium‏ را پیدا می‌کنیم‏. قیمت بلیت ‏نفری 40 دلار است، اما چون حوض کوسه‌ها امروز بسته‌است، تخفیف می‌دهند و نفری 35 دلار ‏می‌گیرند.‏

جانداران جهان زیر آب به راستی زیبا، رنگارنگ، و شگفت‌انگیزاند. به گمانم سه ساعت آن‌جا ‏می‌چرخیم و می‌نشینیم و تماشا می‌کنیم.‏

سروصدا، تاتا تاتا، غرش موتورها، سوت، جیغ، بوق، فریاد، آژیر، و غرش این دستگاه تهویه... کجاست سکوت و ‏آرامش استکهلم و سکون محله و خانه‌ام؟ شاید بنای اپرای سیدنی برای همین لازم بود که بتوان ‏به آن پناه برد و به‌جای سروصدا به موسیقی گوش داد؟

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

معرفی کتاب در تورونتو

در پای بخشی از آبشار نیاگارا. برف زمستانی هنوز آب نشده‌است.‏

از سفرنامه‌نویسی خسته شده‌ام و مانده‌ام که بخش‌های سیدنی و هنگ‌کنگ را از "سفر آن سر ‏دنیا" چگونه بنویسم و به‌پایان ببرم. در این فاصله سفری یک‌هفته‌ای به تورونتو هم پیش آمد. برای ‏این‌یکی دیگر سفرنامه نمی‌نویسم و تنها همین چند عکس به‌گمانم به‌اندازه‌ی کافی گویاست.‏

در محله‌ی چینی‌های تورونتو. عکس را
با کلیک بزرگ کنید و بکوشید
که بخش فارسی تابلو را ‏بخوانید.‏

جلسه‌ی معرفی کتاب "قطران در عسل" به همت "کانون کتاب تورونتو" برگزار شد. از علاقه و توجه ‏و مهمان‌نوازی این کانون بی‌نهایت سپاسگزارم و برای ادامه‌ی کارشان پیروزی‌های هر چه بیشتر آرزو ‏می‌کنم.‏

در این جلسه 25 نسخه از کتاب پیش و پس از سخنرانی من به‌سرعت به‌فروش رفت و "نایاب" شد! ‏همچنین دوستان قدیم و جدید فراوانی را از نزدیک دیدم، از جمله دوستان هم‌دانشگاهی را که چهل ‏سال بود ندیده‌بودم.‏

از مهر بی‌کران همه‌ی دوستان قدیم و جدید نیز سپاسگزارم که دیدارشان شادی‌آفرین بود و امکان ‏دیدار از استاد دکتر رضا براهنی و تماشای گوشه‌هایی از طبیعت زیبای کانادا را هم برایم فراهم کرد.‏

ترکیب رستوران مجارستانی و تایلندی (انتهای چپ عکس) به عقلتان می‌رسید؟

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

در آن سر دنیا - 14‏

پرواز تا بریزبن دو ساعت طول می‌کشد، اما بریزبن و ملبورن یک ساعت اختلاف زمان دارند و ‏ساعت‌هایمان را باید عقب بکشیم. یک اتوبوس بزرگ ما و مسافران دیگری را سوار می‌کند و در ‏شاهراه ‏M1‎‏ به سوی شمال می‌راند.‏

این‌جا از خشکی اعماق استرالیا اثری نیست. باران می‌بارد، و دو طرف جاده سرسبز و زیباست. ‏شنیده‌ام که بریزبن شهر ساحلی زیبایی‌ست. اما محل اقامت ما شهرک دیگری‌ست به‌نام "نوسا ‏هدز" ‏Noosa Heads‏ در 200 کیلومتری شمال بریزبن. اتوبوس در یک ایستگاه سرراهی نزدیک ‏نیمه‌های راه می‌ایستد و مسافرانش را میان مینی‌بوس‌هایی که هر یک به‌سویی می‌روند پخش ‏می‌کند. هر چه جلوتر می‌رویم باران شدیدتر می‌شود. راننده‌ی مینی‌بوس در پاسخ یکی از ما که ‏می‌پرسد هوای این‌جا همیشه همین‌طور است، یا این از بخت بد ماست، می‌گوید که این تازه خوب ‏است و در هفته‌های اخیر شدیدتر از این می‌باریده! عجب! ما را باش که خیال می‌کردیم بعد از آن ‏همه دوندگی، این‌جا دیگر نوبت آفتاب و دریا و آبتنی‌ست!‏

زیر باران به مجتمع آپارتمان‌های ‏Mantra French Quarter‏ می‌رسیم. خانه‌ای کمی تنگ، اما پاکیزه ‏داریم، با دو اتاق خواب و یک نشیمن با تخت‌خواب اضافه، آشپزخانه و همه وسایل و دو حمام و ‏دستشویی. بالکن‌مان رو به باغی زیباست با استخر. ‏جابه‌جا می‌شویم و در انتظار بند آمدن باران سر و وضعمان را درست می‌کنیم.‏

اما باران خیال بند آمدن ندارد. لحظاتی می‌ایستد، و باز با شدت می‌بارد. در یکی از این ‏ایستادن‌هایش بیرون می‌رویم. شهر کوچک و نقلی و پاکیزه‌ای‌ست و پیداست که همه چیز آن برای ‏مشتریان دریا و آب‌تنی و استراحت ساخته شده‌است. خانه‌ی ما به همه‌جا نزدیک است. راسته‌ی ‏اصلی پر از بوتیک‌های لوکس است با لباس‌هایی از مارک‌های معروف، و قیمت‌های بالا. این‌جا باید ‏‏"کلاس بالا" باشید و مانند "خانم دکترها" خرید کنید!‏

کمی قدم می‌زنیم و تماشا می‌کنیم. دوستان لباس‌هایی را امتحان می‌کنند. ده بیست متر پشت ‏این راسته دریاست و خلیج کوچکی از دریای تاسمان. اکنون دیگر شامگاه است، دریا پر موج است، ‏هوا بارانی‌ست، و کسی در آب نیست.‏

رستوران فراوان است، اما چندان چیزی باب دندان و ذائقه‌ی ما ندارند. از رگباری شدید به زیر ‏نیم‌سقف بازارچه‌ای پناه برده‌ایم که دوستان مردی را با قوطی پیتزا به‌دست می‌بینند. دنبالش ‏می‌دوند و می‌پرسند که آن را از کجا خریده‌است، و او با خوشرویی تا در رستوران پیتزایی ‏همراهی‌مان می‌کند و نشانمان می‌دهد. این‌جا رستوران پیتزایی زاکاریز ‏Zachary's Gourmet Pizza ‎Bar‏ نام دارد. از عطر نان پیتزا همه بی‌تاب شده‌ایم. می‌نشینیم، آبجو می‌نوشیم و پیتزاهای ‏خوشمزه‌ای می‌خوریم.‏

دختر جوانی که پشت پیشخوان بار ایستاده و آبجوها را برایمان می‌آورد، هنگامی که می‌شنود که ‏از سوئد آمده‌ایم، شروع می‌کند به گپ زدن با دیگر مرد گروهمان. او زمانی یک دوست پسر سوئدی ‏داشته و هنوز یکی دو کلمه از زبان سوئدی به‌یاد دارد. اکنون دلش می‌خواهد چیزهای تازه‌ای یاد ‏بگیرد. استرالیایی‌ها علاقه‌ی ویژه‌ای به سوئد و سوئدی‌ها دارند. خیلی از سوئدی‌ها هم ناگهان ‏هوس می‌کنند که بیایند و در استرالیا زندگی کنند. یک گروه موسیقی کپی گروه قدیمی "آبا"ی ‏سوئدی ‏ABBA‏ هم‌اکنون در استرالیا فعال است، و استرالیایی‌ها آن‌قدر به "جشنواره‌ی آهنگ" ‏Melodifestivalen‏ یا همان "مسابقه‌ی آواز یوروویژن" ‏Eurovision Song Contest‏ علاقه نشان داده‌اند ‏که تماشا و دنبال کردن این مسابقه‌ی سالانه در استرالیا به "صنعتی" تبدیل شده، و سرانجام قرار ‏است که امسال برای نخستین بار گروهی از استرالیا نیز در این مسابقه‌ی اروپایی (!) شرکت کنند.‏

سرانجام، آب‌تنی

پنجشنبه باران پراکنده‌تر است: می‌بارد و نمی‌بارد، و هنگامی‌که نمی‌بارد هوای آفتابی آن‌قدر گرم ‏هست که بتوان آب‌تنی کرد. آب استخر مجتمع ما گرم است. این‌جا حوض‌های "جوشان" هم دارد. ‏آب‌تنی در این محیط آرام می‌چسبد. اما آب استخر به سلیقه‌ی من زیادی گرم است.‏

ساحل شنی دریا در صدمتری مجتمع ماست. ساحل شلوغ است. مردم آفتاب می‌گیرند و آب‌تنی و ‏موج‌بازی و موج‌سواری می‌کنند. روز ما به آب‌تنی در استخر و دریا و موج‌بازی و حمام آفتاب می‌گذرد ‏و برخی از دوستان به بازدید فروشگاه‌های شهر نیز می‌روند. شب باز رگبارهای شدیدی می‌بارد. من ‏و دوستم جایی در ایوان یک بار مشرف به دریا به‌نام ‏Noosa Surf Club پیدا کرده‌ایم، نشسته‌ایم و می‌خوریم و می‌نوشیم. ‏باد گاه قطرات ریز باران را بر پیکر ما می‌پاشاند. و ما، گرم از گفت‌وگوهایمان، خم به ابرو نمی‌آوریم. ‏دختر و پسر جوانی آن پایین تخته‌های موج‌سواری بر دست، دارند می‌روند که در تاریکی و زیر باران ‏توی دریا موج‌سواری کنند. آه از نهاد همه‌کسانی که آنان را می‌بینند بر می‌آید. همه با نگرانی با ‏نگاه بدرقه‌شان می‌کنند و چشم به‌راهشان هستند. خوشبختانه ده دقیقه طول نمی‌کشد که هر دو ‏آب‌چکان و لرزان پیدایشان می‌شود و به‌سوی خانه‌شان می‌روند. خب، جوان‌اند دیگر!‏

جزیره‌ی بهشت

ساعت 6:15 صبح زود جمعه 13 فوریه قرار است که به گردشی یک‌روزه به جزیره‌ی فریزر ‏Fraser ‎Island‏ در فاصله‌ی دو ساعتی نوسا برویم. بامداد، بر آسفالت خیس از باران دیشب در میدان نزدیک ‏خانه‌مان ایستاده‌ایم که ماشین خیلی مخصوص سفر در جنگل و باتلاق و کوه و کمر از راه می‌رسد ‏و سوارمان می‌کند. مسافرانی از هتل‌های دیگر هم هستند و سر راه کسان دیگری را هم سوار ‏می‌کنیم. به گمانم 14 نفر می‌شویم. این ماشین جان می‌دهد برای مأموریت‌های ارتشی: جایی را ‏که ما نشسته‌ایم، راست یا دروغ، می‌توان با چند دگمه و اهرم از باقی ماشین جدا کرد و حتی در ‏زیر آب راند. این تور متعلق به شرکت "اکتشاف جزیره‌ی فریزر" ‏Fraser Island Discovery‏ است که ‏گشت‌هایی در این جزیره ترتیب می‌دهد.‏

به‌سوی شمال می‌رویم. راننده، جیمی، مرد جوانی‌ست که در ضمن از بلندگو درباره‌ی منظره‌های ‏اطراف و آن‌چه می‌بینیم تعریف می‌کند و سخن می‌گوید. از جاده‌ای به دیگری، و به دیگری می‌پیچد، ‏از عرض ‏Great Sandy National Park‏ می‌گذرد، و در "ساحل رنگین‌کمان" ‏Rainbow Beach‏ ‏می‌ایستد تا کمی استراحت کنیم و چند جوان دیگر را هم سوار می‌کند. این‌جا یک قنادی و نانوایی ‏هست و کشف می‌کنیم که نان بربری هم دارد. آن را "نان ترکی" ‏Turkish bread‏ می‌نامند. دو تا ‏می‌خریم و آن‌قدر خوشمزه است که همین‌طور خالی هم می‌چسبد! کشف خوبی‌ست. بعد از این ‏برای صبحانه از این نان می‌توانیم بخریم.‏

کمی بعد بر ماسه‌های نرم ساحل می‌ایستیم و جیمی از دم و دستگاهی که پشت ماشین دارد ‏چای و قهوه و شیرینی به ما می‌دهد. در انتهای ماسه‌های شبه‌جزیره، در جایی به‌نام ‏Inskip Point‏ ‏باید با ماشین توی یک قایق برویم تا ما را از عرض یک تنگه بگذراند و به جزیره‌ی فریزر برساند. ‏مسافران زیر آفتاب تند با دوربین‌هایشان در پی شکار لحظه‌ای از بازی دولفین‌ها در آب هستند. ‏فاصله‌ی کوتاهی‌ست و ده پانزده دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد. در آن‌سوی آب بر جاده‌ای که ‏‏"هفتادوپنج مایل" ‏‎75 Mile Beach Road‎‏ نام دارد، و جاده نیست، روی ماسه‌های نرم ساحل ‏می‌رانیم. در جاهایی درختان خشکیده بر زمین افتاده‌اند، راه را بسته‌اند، و ماشین‌مان از توی آب دریا ‏می‌راند و آن‌ها را دور می‌زند.‏

جیمی درباره‌ی جزیره و تاریخچه‌ی آن و جانداران و گیاهان و مقررات و غیره تعریف می‌کند. این‌جا ‏بزرگ‌ترین جزیره‌ی شنی جهان است اما ماسه‌های آن مواد لازم برای تغذیه‌ی گیاهان را هم دارد و ‏از همین رو جنگل‌های انبوه گرمسیری نیز در آن فراوان است. بیش از یکصد دریاچه‌ی آب شیرین ‏روی این جزیره هست. نام جزیره به زبان بومیانی که زمانی این‌جا می‌زیستند "گورری" ‏K'gari ‎‎(Gurri)‎‏ بوده‌است به معنای بهشت، با داستان‌های اساطیری مربوطه. بومیان جزیره که زمانی تا ‏‏3000 نفر هم می‌رسیدند، با آمدن اروپاییان نابود و ناپدید شدند یا از جزیره رفتند و از سال 1904 ‏دیگر هیچ بومی استرالیایی در "بهشت" زندگی نمی‌کند.‏

نام کنونی جزیره را زنی به‌نام الیزا فریزر ‏Eliza Fraser‏ بر آن نهاده‌است. او همسر کاپیتان جیمز فریزر ‏بود. در سال 1836 کشتی آنان نزدیک این جزیره غرق شد. سرنشینان کشتی با ماجراهایی به ‏جزیره رسیدند. دیرتر برخی‌شان، و از جمله کاپیتان در آن‌جا مردند. الیزا فریزر بعدها خود را به ‏انگلستان رساند و در هایدپارک لندن به نمایش و بازگویی داستان‌های شگفت‌انگیز ‏کشتی‌شکستگان، اسارت به دست بومیان استرالیایی و فرار از اسارت پرداخت. این داستان‌‌ها ‏به‌تدریج شاخ‌وبرگ‌های فراوانی یافتند، با افسانه در آمیختند، و به منبع درآمد الیزا تبدیل شدند. امروز ‏دانسته نیست که به‌راستی چه بر آنان گذشت. اما او از این کار پول و پله‌ای به‌هم زد و نامش را به ‏جزیره داد.‏

بزمجه

بخت یارمان است و یکی از انواع بزمجه‌های ‏varanus‏ ساکن جزیره را بر ساحل می‌بینیم. بیش از یک ‏متر طول دارد، سیاه است، با لکه‌های سفید. با نزدیک شدن ماشین ما آرام به‌سوی تپه‌های شنی ‏کنار جاده می‌رود. در این جزیره گویا بیش از هفتاد گونه از خزندگان، و از جمله تمساح آب شور هم ‏هست، اما زیارت گونه‌های دیگر دست نمی‌دهد.‏

جاده از ساحل به‌سوی درون جزیره و به اعماق جنگل می‌پیچد. این‌جا دیگر راهی نیست که بتوان با ‏ماشین‌های معمولی پیمود و باید جیپ شاسی‌بلند داشت. راهی‌ست پر دست‌انداز و ما پیوسته به ‏این‌سو آن‌سو و بالا و پایین پرتاب می‌شویم. به‌گمانم این ماشین‌سواری برای کسانی که کمردرد ‏دارند هیچ مناسب نیست. در جایی به‌نام "ایستگاه مرکزی" ‏Central Station‏ می‌ایستیم، پیاده ‏می‌شویم و نیم‌ساعتی در دل جنگل گرمسیری در کنار یک نهر آب بسیار زلال قدم می‌زنیم. درختان ‏بلند و تنومند این‌جا از نوع نی هستند و تویشان خالی‌ست. می‌توان رویشان تقه زد و پژواک صدا را ‏در درون خالی‌شان شنید.‏

دینگو، سگ وحشی

جیمی در طول راه پیوسته از دینگو، سگ وحشی این جزیره، سخن می‌گوید و وحشت می‌پراکند. ‏نام دینگو مرا به‌یاد کتاب "دینگو سگ وحشی، یا داستان نخستین عشق" از نویسنده‌ی روس "روویم ‏فرایرمان" ‏Ruvim Frayerman‏ می‌اندازد، چاپ انتشارات پروگرس مسکو با ترجمه‌ی "فردوس"، که ‏پیش از انقلاب مانند دیگر کتاب‌های چاپ پروگرس چون ورق زر دست‌به‌دست می‌دادیم و ‏می‌خواندیم. یک فیلم سینمایی نیز در سال 1962 در شوروی بر این داستان ساخته‌اند.‏

تکان‌های ماشین حسابی گرسنه‌مان کرده که به کنار دریاچه‌ی مکنزی ‏Lake McKenzie‏ می‌رسیم. ‏جیمی می‌گوید که می‌توانیم برویم و در دریاچه آب‌تنی کنیم تا او ناهارمان را حاضر کند. این‌جا و آن‌جا ‏هشدارهایی بر تابلوها نوشته‌اند که همراه داشتن خوراکی در بیرون از محوطه‌ی با نرده‌ها و تور ‏سیمی را ممنوع می‌کند، زیرا خطر حمله‌ی دینگو وجود دارد.‏

دریاچه‌ی شفابخش

دریاچه‌ای‌ست با آبی زلال چون اشک چشم، یا به‌قول سوئدی‌ها چون کریستال. ماسه‌های ساحل ‏سپید سپید است و از سیلیس صد در صد خالص. گویا اگر به پوست بدن مالیده شود، خواص ‏شگفت‌انگیزی دارد. بومیان این دریاچه را بورانگورا ‏Boorangoora‏ می‌نامیدند، که یعنی شفابخش. ‏جمعیت زیادی روی ساحل و در آب هستند. به‌زحمت جایی خالی پیدا می‌کنیم و زیر آفتاب داغ به آب ‏می‌زنیم. آب گرمای مطبوعی دارد و تا عمق چند متری همه چیز زیر آن به‌روشنی دیده می‌شود. ‏توی آب هستیم که باران‌های پراکنده‌ای هم می‌بارد. اما چه باک از خیس شدن؟! سیر شدن از این ‏آب‌تنی دشوار است، اما یک ساعت به‌سرعت سپری می‌شود و باید به محوطه‌ی غذاخوری ‏برگردیم. این آب‌تنی حسابی سرحالم آورده‌است. بومیان حق داشتند که دریاچه را شفابخش بنامند!‏

محوطه‌ی غذاخوری را در میان نرده‌ها و تورهای سیمی محصور کرده‌اند. هنگام ورود و خروج باید دری ‏را که تابلوی هشدار حمله‌ی دینگو رویش هست باز کرد و بعد از عبور با دقت آن را بست. جیمی ‏ماهی‌های پیچیده در کاغذ آلومینیومی برایمان کباب کرده‌است و با نان و سیب‌زمینی و سالاد فراوان ‏سرو می‌کند. هرکس که بخواهد می‌تواند شراب و آبجو هم از او بخرد. شراب سفید جالبی دارد که ‏در جام‌های پلاستیکی پایه‌دار و یک‌بار مصرف بسته‌بندی شده‌اند و آن‌ها را در یخ خوابانده‌است. ‏بسیار هوس‌انگیز است. یکی می‌خرم و می‌نوشم. با کباب ماهی خیلی می‌چسبد. شراب از انگور ‏Pinot Grigio‏ ست و ‏Copa di vino‏ نام دارد. اکنون می‌بینم که ساخت امریکاست، و فروشگاه ‏انحصاری سوئد هم در همین بسته‌بندی آن را دارد (باید سفارش داد).‏

این جیمی هم راننده‌ی ماهر ماشین عجیب‌مان، هم راهنما، و هم قهوه‌چی قهوه‌خانه‌ی سیارش ‏است. او این‌جا هم سایبان بزرگی بالای میزها کشیده تا باران بر سرمان نبارد و آفتاب نیازاردمان، و ‏هم برایمان کباب پخته‌است. در برخی کشورهای دیگر لابد لشگری را برای انجام این کارها بسیج ‏می‌کردند. در پایان جوانان همسفر کمکش می‌کنند که سایبان را جمع کند و یخدان‌ها را برایش تا ‏ماشین می‌برند. سوار می‌شویم تا با تحمل تکان‌های وحشتناک راه رفته را برگردیم.‏

در راه بازگشت، بر روی ماسه‌های ساحل دریای تاسمان به دیدار یک دینگو هم نائل می‌شویم. ‏گلوله‌ای به بزرگی یک توپ والیبال پیدا کرده، و دور آن پرسه می‌زند تا ببیند خوردنی‌ست یا نه. ‏جیمی ماشین را بر گرد او می‌چرخانه تا همه ببینندش و تا می‌خواهند عکس از او بگیرند. سخت ‏لاغر و مردنی‌ست، آن‌چنان که دوستان دلشان به‌حال او می‌سوزد و می‌گویند: «این که حتی نای ‏راه رفتن ندارد. چطور این‌همه وحشت از او می‌پراکنند؟» اگر مجاز بود، دوستان حتی خوراکی هم به ‏او می‌دادند!‏

ساعت شش بعد از ظهر خرد و خمیر از تکان‌های ماشین به خانه می‌رسیم. اما در مجموع گردش ‏خوبی بود.‏

روز شنبه 14 فوریه دیگر باران نمی‌بارد. برخی از دوستان به پیاده‌روی در "پارک ملی نوسا" می‌روند ‏که از همان چند قدمی خانه‌ی ما آغاز می‌شود. من تمام روز را به تنبلی و آب‌تنی در استخر و دریا ‏می‌گذرانم و شامگاه با دوستم در ساحل خلوت، آرام قدم می‌زنیم.‏

پروازمان از بریزبن به سیدنی ساعت دو و نیم بعد از ظهر یکشنبه است. صبح یکشنبه در لابی ‏مجتمع آپارتمانی به انتظار نشسته‌ایم، و برای نخستین بار در تمام طول سفرمان ماشینی که قرار ‏است ما را بردارد و به فرودگاه بریزبن برساند، با نیم ساعت تأخیر می‌آید. با این حال به‌موقع به ‏پروازمان می‌رسیم.‏

بدرود دریا و آب‌تنی و آرامش و تنبلی!‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...