Efter mitt första besök på utställningen av ryska banbrytande målare från 1800-talet (Peredvizjniki) på Nationalmuseum i november 2011 skrev jag i ett inlägg (på persiska) att ”jag sa till mitt sällskap att jag känner mig bli revolutionär igen, och en av vännerna sa: det var inte vårt fel att vi blev revolutionärer, utan det var saker som sådana konstverk som drog oss ditåt”. (متن فارسی در ادامه)
Nu läser jag i en kommentar av Birgitta Rubin i DN (den 13 januari) om att hon har besökt samma utställning och säger därefter att hon tappade «andan gång på gång: att så nära få bevittna värsta sortens sociala orättvisor i ett svidande vackert valörmåleri, som i Ilja Repins ”Pråmdragarna vid Volga”. Vem förvånas av ryska revolutionen efter detta?» och då vill jag berätta att dessa målerier, som spreds även i Iran i form av vältryckta tjocka album av sovjetiska förlag, påverkade stora kretsar bland iranska intellektuella också – öppnade deras ögon för att se sig omkring och ”bevittna värsta sortens sociala orättvisor” i eget samhälle. Och då kan man väl säga ”vem förvånas av iranska revolutionen 1979 efter detta?” Därmed vill jag påstå att konstnärligt skapande kan ha långtgående effekter bortom egna gränser; kan öppna otaliga ögon.
I dag besökte jag samma utställning för andra gången innan den flyttar vidare (sista dagen är söndag den 22/1). Jag var där i 3 timmar, stående eller sittande, trots trängseln och dålig luft och dålig ventilation i salarna, stanken från svettiga armhålor osv. och ”slukade” varenda målning i långa minuter. Då har jag kanske blivit ännu mer ”revolutionär” nu?
Några exempel ur samlingen (längst ner efter persiska texten):
1- Den dödsdömda revolutionären vägrar bikta inför en ortodox präst. Av Repin.
2- Den dödsdömda revolutionären förs till döden. Av Makovsky.
3- De väntade inte honom. Den försvunna revolutionären dyker plötsligt upp. Av Repin.
4- Hjälten inför valet och kvalet. Av Vasnetsov. Ristningen på stenen säger att den som väljer ärans väg kommer att mista livet och hamna bland benen i leran.
اکنون در یادداشتی نوشته‌ی خانم بیرگیتا روبین در روزنامه‌ی سوئدی دی‌ان (سیزدهم ژانویه) می‌خوانم که ایشان هم به بازدید این نمایشگاه رفته و می‌گوید که با مشاهده‌ی بدترین نوع بی‌عدالتی‌های اجتماعی از فاصله‌ای چنین نزدیک در تابلوهایی بس زیبا و در سطح بالای هنری، همچون "کرجی‌کشان وولگا" اثر ایلیا رپین، "کیست که از رخ دادن انقلاب روسیه شگفت‌زده شود؟" و این‌جاست که من می‌خواهم بیافزایم که همین نقاشی‌ها، که در آلبوم‌هایی ضخیم و با چاپ خوب ناشران شوروی در ایران هم پخش می‌شد، بر محافل بزرگی از روشنفکران ایرانی نیز تأثیر می‌نهاد، چشمان آنان را می‌گشود و آنان را می‌خواند که پیرامون خود را بنگرند و "بدترین نوع بی‌عدالتی‌های اجتماعی" را در جامعه‌ی خود نیز ببینند. و آنگاه همچنین می‌توان گفت "کیست که از انقلاب ایران در سال 1357 شگفت‌زده شود؟" پس می‌خواهم ادعا کنم که آفرینش هنری می‌تواند تا دوردست‌های بیرون از مرزهای آفریننده‌ی آن نیز تأثیرگذار باشد و چشمان بی‌شماری را بگشاید.
امروز برای بار دوم به بازدید همان نمایشگاه رفتم تا پیش از آن‌که روز یکشنبه 22 ژانویه جمعش کنند، زیارتش کنم. با وجود ازدحام، هوای گرم و بد و تهویه‌ی نارسای سالن‌ها و بوی عرق زیر بغل و غیره، سه ساعت در نمایشگاه بودم. دقایقی طولانی تک‌تک تابلوها را ایستاده یا نشسته با نگاهم "بلعیدم"، و اکنون شاید بیشتر "انقلابی" شده‌ام؟
چند نمونه از آثار گروه "پیشتازان" (برای تصویر بزرگ‌تر، روی آن‌ها کلیک کنید):
1- زندانی انقلابی در آستانه‌ی اعدام از طلب آمرزش سر باز می‌زند، اثر رپین
2- انقلابی محکوم به اعدام را به‌سوی مرگ می‌برند، اثر ماکوفسکی
3- "ورود ناگهانی" – انقلابی ناپدیدشده‌ای که عزایش را هم گرفته‌بودند، ناگهان وارد می‌شود، اثر رپین
4- قهرمان بر سر دوراهی نام و ننگ، اثر ویکتور واس‌نت‌سوف. سنگ‌نوشته می‌گوید که رهروان راه نام، به سرنوشت استخوان‌های بر خاک‌افتاده دچار خواهند شد.
نوشته‌های دیگرم درباره‌ی همین نمایشگاه: 1 و 2
در پاسخ خواننده‌ی ناشناسی که پرسیدند که آیا این نمایشگاه در آلمان هم برگزار خواهد شد: امروز پرسیدم، و گفتند خیر، تابلوها به روسیه بر می‌گردند.
