بو جهنم بیزیم، بو جنت بیزیم!‏

این روزها با یک موسیقیدان تازه آشنا شدم. داشتم آشپزخانه را مرتب می‌کردم. از شبکه‌ی دوم رادیوی سوئد موسیقی پخش می‌شد. ناگهان با شنیدن کلمه‌ی "مملکتیم" با صدای سوگوار زن خواننده گوش‌هایم تیز شد. گوش دادم. خودش بود: شعر زیبای شاعر ترک ناظم حکمت بود که ترجمه‌ای از آن را به بزرگداشت یکصدمین زادروزش در "نگاه نو" منتشر کردم، و این‌جا هم آوردمش- "وطنم! نه کلاهم باقی ماند که دوخت آن‌جا بود...". برنامه که تمام شد گوینده گفت "اوراتوریوی ناظم" Oratorio اثر فاضل سای Fazil Say آهنگساز جوان ترک بود که پخش شد.

در نخستین فرصت به آرشیو برنامه در اینترنت رفتم و همه‌ی برنامه را گوش سپردم. عجب اثر زیبایی‌ست! به‌ویژه آن که درست شعرهایی که من دوست دارم از میان شعرهای ناظم حکمت دست‌چین شده و در این اوراتوریو گنجانده شده‌اند. نخست گنجو ارکال Genco Erkal شعر "ناظم حکمت خیانت به وطن را ادامه می‌دهد" را به شکل رسیتاتیف دکلمه می‌کند، سپس گروه کر شعرهای معروف دیگری، از جمله "از ماست این دیار،... این دوزخ، این بهشت" را می‌خواند، و سپس زُحل اولجای Zuhal Olcay سوگواره‌ی "وطنم" را می‌خواند.

"از ماست این دیار" همان شعری‌ست که به ترکی با "دؤردنالا گلیب اوزاق آسیادان" آغاز می‌شود و نقشه‌ی جغرافیای ترکیه را به سر اسبی تشبیه می‌کند که به تاخت از آسیای دور می‌آید. این شعر را در خانه‌ی خیابان مشتاق با آواز و "ساز" یک آشیق ترک، که نامش را فراموش کرده‌ام، گوش می‌دادیم. "داداشم" مورتوض آن را خیلی دوست داشت و پیوسته تکرار می‌کرد: "دؤردنالا گلیب اوزاق آسیادان". ای‌کاش مورتوض هنوز بتواند چیزهایی از این دست را یاد کند!

"اوراتوریوی ناظم" اثری بزرگ و طولانی‌ست که فاضل سای آن را به سفارش دولت ترکیه سرود و قرار بود که امسال در حاشیه‌ی نمایشگاه کتاب فرانکفورت اجرا شود، اما به علت سخنانی که فاضل سای در مصاحبه‌ای در انتقاد از سیاست دولت ترکیه برای دینی‌کردن جامعه بر زبان آورد، دولت اجرای این اثر را از برنامه حذف کرد و فاضل سای به دادگاه احضار شد!

بخش‌هایی از ویدئوی این اثر نیز، که در بزرگداشت یکصدوپنجمین زادروز ناظم حکمت ضبط شده، در یوتیوب یافت می‌شود: سرآغاز و "خیانت به وطن"، "من که افتادم هلفدونی..."، "همچون کَرَم (من اگر نسوزم)"، و "وطنم". این رقص کوهستانی و بخش پایانی "زنده ماندم که بگویم" را از دست ندهید. بخش‌های دیگری هم هست که خود یوتیوب در کنار این بخش‌ها پیشنهاد می‌کند.

و اما فاضل سای خود اعجوبه‌ای‌ست در نواختن پیانو و بسیاری از آثار بزرگترین آهنگسازان را اجرا و ضبط کرده است. از جمله ببینید چگونه یکی از دشوارترین کنسرتوهای پیانو را که ساخته‌ی آهنگساز فرانسوی کامی سن‌سانس است، به بازی می‌گیرد. این فیلم در یک شوی تلویزیونی برای سوفی مارسو Sophie Marceau بازیگر زیبای فرانسوی نشان داده می‌شود. سوفی مارسو همان است که در فیلم جیمزباندی "دنیا کافی نیست" نقش دختری آذربایجانی را بازی می‌کند.

تکه‌های ناقصی از دو شعر از این اوراتوریو، "از ماست این دیار" و "زندگی (زنده ماندم که بگویم)" با برگردان احمد شاملو در این وبلاگ موجود است. در شگفتم که احمد شاملو که از ترک‌تبار بودنش در رنج بود و بی‌گمان ترکی نمی‌دانست، چرا و چگونه این شعرها را به فارسی برگردانده. به‌گمانم ترجمه‌ی او از زبان فرانسه است و اکنون که متن اصلی شعرها را با صدای گنجو ارکال می‌شنوم، می‌بینم که برگردان شاملو از اصل ترکی دور شده‌است.

ترجمه‌ی من از "همچون کرم" را این‌جا و "خیانت به وطن" را در این مقاله pdf می‌یابید.

آن‌چه از رادیوی سوئد پخش شد چند قطعه و در مجموع 20 دقیقه از اثر بود که تا 28 نوامبر در آرشیو سی‌روزه‌ی رادیو می‌توان شنیدشان. در این نشانی ابتدا "نوار" را تا چند ثانیه مانده به آخر جلو بکشید و بگذارید بخش نخست برنامه به پایان برسد و بخش دیگر، خودکار آغاز شود. سپس باز نوار را تا دقیقه‌ی 8:57 جلو بکشید و تا پایان گوش بدهید.

راستی، به‌یاد ندارم شعری در وصف "گربه"‌ی خودمان (جز "بچه‌ها، این نقشه‌ی جغرافیاست...") خوانده یا ‏شنیده باشم، چه رسد به اوراتوریویی چندصدایی.

و بخش پایانی، "زنده ماندم که بگویم" را که می‌شنوم بی‌اختیار به ایرج مصداقی و اثر بزرگ چهارجلدی او "نه زیستن نه مرگ" می‌اندیشم.‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

First we take Manhattan...

** Lite försenat vill jag berätta att förra veckan var jag i Globen och såg Leonard Cohens ”show”. Det var tack vare en god vän som hade en biljett över, annars trivs jag inte i konsertlokaler när jag är ensam!

Själva konserten, eller showen, var en upplevelse: Den 73-ariga veteranen LC imponerade med sin glöd, precision, timing, och inte minst med den välbehållna rösten. Han sjöng med mycket inlevelse i hela 3 timmar och inte bara för att leverera någonting mer och mindre acceptabel och gå sin väg. Han återvände minst tre gånger (om jag minns rätt) till scenen och bjöd på minst 6 extranummer, och däribland just ”First we take Manhattan”.

Förutom hans röst blev jag imponerad av hans minne som klarade så mycket text helt utantill, och av hans ödmjukhet gentemot både oss åskådare och även sina musiker och tjejer i vokalgruppen.

Det var en fantastisk kväll. Tack gode vännen som dessutom bjöd på biljetten!

** OCH, som ambassadör för ”Önska i P2” måste jag berätta att på fredag är det internationella FN-dagen och då tänker detta program spela klassisk musik från världens olika hörn enligt lyssnarnas önskemål. Och, pssst…, jag har fått höra att de KANSKE spelar någonting av Amirov, och KANSKE rentav delar av hans ”Shur”! Så, missa inte Önska i P2 kl. 9:00 på fredag den 24! Annars går det att höra den i 30-dagars arkivet. (متن فارسی را در ادامه بخوانید)

** هفته‌ی پیش همراه با دوستی که بلیت اضافه داشت رفتیم به کنسرت لئونارد کوهن، خواننده‌ی 73 ساله‌ی کانادائی، که سه ساعت با شور و علاقه و اشتیاق خواند و خواند، نه همین‌طور سرسری و با بی‌میلی! صدای او، که همچنان باقی‌ست، و حافظه‌ی او که از عهده‌ی این همه شعر ترانه‌هایش بر می‌آید، و فروتنی چنین هنرمند بزرگی در برابر تماشاگران و در برابر نوازندگان، برایم شگفت‌انگیز بود. بسیاری از اهل هنر و فرهنگ خودمان هنگامی که چند پله در کار خود پیشرفت می‌کنند و آوازه‌شان بالا می‌گیرد، اغلب فروتنی را پیش از هر چیز دیگری فراموش می‌کنند.

به یکی از ترانه‌های معروف او در متن سوئدی بالا لینک داده‌ام. شبی فراموش‌نشدنی بود و سپاسگزارم از دوستم که مرا با خود برد و پول بلیت گرانبها را هم نپذیرفت!

** جمعه روز جهانی سازمان ملل متحد است و برنامه‌ی موسیقی کلاسیک درخواستی رادیوی سوئد می‌خواهد موسیقی کلاسیک از گوشه و کنار جهان به درخواست شنوندگان پخش کند. به‌عنوان سفیر این برنامه به گوشم رسیده که احتمال دارد اثری از امیروف آهنگساز نامدار جمهوری آذربایجان، و شاید بخشی از اثر معروف او "شور" را (که "مقام سنفونیک" است و نه "سنفونی") پخش کنند. نام امیروف و "شور" او برای دانشجویان و روشنفکران ایرانی نسل من و نیم نسل پیش‌تر و نیم نسل بعدی نام و اثری بسیار آشناست. ساعت 9 صبح روز جمعه در کانال 2 رادیوی سراسری سوئد، و یا پس از آن در آرشیو 30‌روزه‌ی این برنامه در اینترنت می‌توان شنید که آیا اطلاعات من درست بوده، یا نه!

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

شرط را کی برد؟

تا چند روز پیش از اعلام نام ژ.م.گ. لوکلزیو به عنوان برنده‌ی نوبل ادبیات امسال اگر کسی روی نام او داو می‌گذاشت، پانزده برابر برنده می‌شد. اما دو روز مانده به اعلام نام برنده‌ی نوبل، ناگهان هجوم برای شرط‌بندی روی نام لوکلزیو چنان افزایش یافت که شرکت لادبروکس گمان برد که این نام از فرهنگستان سوئد درز کرده و شرط‌بندی را متوقف کرد. در این هنگام برنده‌ی شرط‌بندی فقط دو برابر داو را می‌برد.

هوراس انگدال دبیر و سخنگوی فرهنگستان نیز احتمال می‌دهد که نام برنده‌ی نوبل به بیرون درز کرده و می‌گوید که باید روش‌های تازه‌ای به‌کار گیرند تا راه درز خبر بسته‌شود. او می‌گوید که در دوران دبیری او تنها یک بار فهرست نهایی نامزدهای نوبل ادبیات در حادثه‌ای نامنتظر و تأسف‌بار به بیرون درز کرد، و این در پایان سده‌ی گذشته و هنگامی بود که ساراماگو برنده شد. تا آغاز دهه‌ی 1970 اعضای فرهنگستان این‌جا و آن‌جا نام برنده را از پیش لو می‌دادند، اما از هنگامی که شرط‌بندی روی نام برندگان جدی شد، هوراس انگدال مقررات سفت و سختی وضع کرد و اعضای دهان‌لق فرهنگستان بی‌درنگ اخراج می‌شوند.

شرکت لادبروکس می‌گوید که البته شرط‌بندی روی برنده‌ی نوبل ادبیات با پول‌های کلان و به قصد بردن پول صورت نمی‌گیرد و اغلب روشنفکرانی این شرط‌بندی را می‌کنند که می‌خواهند خود را در زمینه‌ی ادبیات وارد و مطلع نشان دهند!

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

Ambassadören! ‎در مقام سفارت! ‏

Jag har fått äran att redaktionen för programmet Önska i P2 har utnämnt mig, bland några av programmets vänner, till ”Ambassadör för Önska i P2”. Jag har fått mitt ambassadörskreditiv i ett brev där det berättas om anledningen: Att jag har spridit information och kunskap om programmet i de sammanhang jag har verkat och genom de kanaler jag förfogar över! Och man syftar just på denna blogg, förstås.

Dessutom har vi ambassadörer fått våra bilder publicerade i programmets hemsida med en text som berättar om var och en. I texten sägs bland annat att jag genom mina tvåspråkiga inlägg har lyckats sprida information om programmet även utanför Sveriges gränser. Resten kan ni läsa här. Detta skulle bli ännu mer intressant om jag hade lyckats samla önskningar från Iran. Men synd att tom. SR:s harmlösa webbplats filtreras i Iran och det är nästan omöjlig att kunna lyssna till ”Önska i P2” där.

Tack ”Önska i P2” för ackrediteringen! (متن فارسی را در ادامه بخوانید)

برنامه‌ی موسیقی کلاسیک درخواستی شبکه‌ی دوم رادیوی سراسری سوئد افتخار داده و به من نیز در میان گروهی از دوستداران این برنامه عنوان سفیر داده‌است. استوارنامه‌ی سفارت امروز به من ابلاغ شد. در این استوارنامه گفته می‌شود که علت انتخاب من و دیگران این است که ما دانش و اطلاعات درباره‌ی این برنامه را در پیرامون‌مان و از راه‌هایی که در دسترسمان بوده پراکنده‌ایم. و منظور البته همین وبلاگ حقیر است!

علاوه بر استوارنامه، عکس ما و شرحی درباره‌ی هرکدام از ما در سایت رادیوی سوئد منتشر شده‌است. در متن مربوط به من گفته می‌شود که دو بار با یاد گذشته‌های غم‌انگیز در ایران، پخش آثاری را درخواست کرده‌ام و چند بار مطالبی در وبلاگم در معرفی این برنامه نوشته‌ام و به سایت برنامه و بایگانی ماهانه‌ی آن لینک داده‌ام. نیز می‌گویند که من با دوزبانه نوشتنم آوازه‌ی این برنامه را به بیرون از مرزهای سوئد هم رسانده‌ام. و من این بالا به سوئدی نوشتم که حیف که حتی سایت بی‌آزار رادیوی سوئد هم در ایران فیلتر می‌شود و گوش دادن به این برنامه از طریق اینترنت کم‌وبیش ناممکن است، وگرنه می‌شد از ایران هم موسیقی درخواست کرد!

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

نوبل امسال را چه کسی می‌برد؟

به نوشته‌ی روزنامه‌های سوئد شرکت شرط‌بندی لادبروکس Ladbrokes نویسنده‌ی ایتالیائی کلاودیو ماگریس Claudio Magris را دارای بیشترین بخت بردن جایزه‌ی نوبل ادبیات امسال می‌داند. کسانی که روی این نویسنده شرط ببندند، چهار برابر پول خود را دریافت خواهند کرد. در رده‌های بعدی شاعر سوری آدونیس و نویسنده‌ی اسرائیلی ایموس اوز Amos Oz جای دارند. این هر سه نام سال‌هاست که در میان برندگان احتمالی بر شمرده می‌شوند.

شرکت لادبروکس از سال 2003 شرط‌بندی روی برندگان نوبل ادبیات را آغاز کرد و تا امروز توانسته دو تن از برندگان، یعنی ج.م. کؤتسی و اورهان پاموک را درست حدس بزند. اما در سال گذشته حدس این شرکت هیچ درست در نیامد و اگر کسی روی برنده‌ی پارسال دوریس لسینگ شرط بسته‌بود، 53 برابر پول خود را دریافت می‌کرد!

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

جرج اورول ِ وبلاگ‌نویس!‏

جرج اورول George Orwell نویسنده‌ی بزرگ انگلیسی پنجاه و هشت سال پس از مرگش (1950) به وبلاگ‌نویسی روی آورده‌است! او را به عنوان آفریننده‌ی "قلعه‌ی حیوانات" و "1984"، آورنده‌ی اصطلاح "برادر بزرگتر" Big Brother و عبارت "برادر بزرگتر می‌بیندت (یا مواظبت است)" Big Brother is watching you می‌شناسیم (از رمان 1984). نیز از اوست جمله‌ی معروف "همه‌ی حیوان‌ها برابراند، اما بعضی از آن‌ها برابرتر از بقیه‌‌اند" (قلعه‌ی حیوانات). برخی‌ها معتقداند که اصطلاح "جنگ سرد" را نیز نخستین بار او در مقاله‌ای به‌کار برده‌است.

وبلاگ‌نویسی جرج اورول فکر بکری‌ست که به سر خانم جین سیتون Jean Seaton استاد دانشگاه وست مینستر لندن زده‌است. او می‌گوید که جرج اورول از نظر حجم خلاقیت روزانه دست کمی از وبلاگ‌نویسان امروز نداشت و مجموعه‌ی نامه‌ها، مقالات کوتاه و یادداشت‌های روزانه‌ی او سر به بیست جلد می‌زند. از این رو، او و گروهی از پژوهش‌گران برای جلب علاقه‌ی نسل تازه‌ای از خوانندگان به آثار جرج اورول تصمیم گرفته‌اند که یادداشت‌های روزانه‌ی او را به شکل وبلاگ منتشر کنند.

یادداشت‌های روزانه‌ی اورول از درست هفتاد سال پیش (1938) و دورانی که او برای معالجه‌ی بیماری سل در آسایشگاهی بستری بود آغاز می‌شود. گردانندگان پروژه‌ی وبلاگ اورول پست‌های وبلاگ را نیز با کمک Google Earth به جایی که یادداشت روزانه در آن نوشته‌شده پیوند داده‌اند و در مجموع وبلاگ جذاب و مفیدی ساخته‌اند.

آیا وقت آن رسیده که دیدگانمان به خواندن یادداشت‌های روزانه‌ی نویسندگان بزرگ دیگری هم، از گذشته یا امروز، روشن شود؟

وبلاگ جرج اورول را این‌جا بخوانید.

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

Överlevnadsmusik سرود پایداری

Nu är det bara en vecka kvar för att kunna klicka här och få höra vad jag önskade senast på programmet ”Önska i P2”. Rubriken här är bland de fina ord som programledaren använde när hon pratade om min önskan. Spola fram till 18:55 och lyssna!

هرچند که با اینترنت "زغالی" ایران نمی‌توان برنامه‌ی موسیقی درخواستی از شبکه‌ی دوم رادیوی سوئد را شنید، اما به خواست دوستان خواننده‌ی این وبلاگ، مطلب را به فارسی هم می‌نویسم:

یک هفته‌ی دیگر فرصت باقی‌ست که این‌جا تازه‌ترین موسیقی درخواستی مرا بشنوید. اگر 18 دقیقه و 55 ثانیه "نوار" را جلو بکشید، ابتدا صدای خانم مجری برنامه را می‌شنوید که می‌گوید: "گاه در پیامگیرمان داستان‌هایی از توانایی‌های موسیقی می‌شنویم که در شگفت می‌مانیم". و بعد صدای مرا می‌شنوید که تعریف می‌کنم: "در دهه‌ی 1970 برای فعالیت‌های سیاسی بارها گذارم به سلول‌های انفرادی افتاد، و آن‌گاه، در سلول‌های تنگ و تار، به دور خود می‌چرخیدم و می‌کوشیدم این قطعه موسیقی را از ابتدا تا انتها در ذهنم بنوازم، و این موسیقی مرا با خود به فراسوی همه‌ی دیوارها و همه‌ی رنج‌های پیرامون می‌برد، و بدین‌گونه می‌توانستم روزها را به‌سر آورم". "سرود پایداری" نامی‌ست که مجری برنامه در توصیف نقش این قطعه برای من به‌کار می‌برد.

اثری که پخش می‌شود با صدایی بسیار کم آغاز می‌شود و باید صدای بلندگوی کامپیوتر را حسابی بلند کنید. نزدیک به پایان اثر هم صدا آن‌قدر کم می‌شود که سیستم هشدار رادیوی سوئد به‌خیال آن‌که ایرادی پیش آمده، سوت هشدار می‌کشد! این صدای کم از کارهای تفریطی مستیسلاو راستروپوویچ Mstislav Rostropovich در جایگاه رهبری ارکستر است. او به‌عنوان نوازنده‌ی ویولونسل یکی از خدایان من بود، اما ای‌کاش همان کار را ادامه داده‌بود و بر سکوی رهبری ارکستر نایستاده‌بود!

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

آخر ِ بازی

برخی از دوستان خواستار متن کامل شعر احمد شاملو هستند که تکه‌ای از آن را در نوشته‌ی پیشین نقل کردم. این شعر در 26 دی 1357 در لندن سروده شده، اما به گمان من می‌تواند در توصیف بسیاری "آخر ِ بازی"های دیگر هم باشد.

آخر ِ بازی

عاشقان
سرشکسته گذشتند،
شرم‌سار ِ ترانه‌های بی‌هنگام ِ خویش.

و کوچه‌ها
بی زمزمه ماند و صدای پا.

سربازان
شکسته گذشتند،
خسته
-------بر اسبان ِ تشریح،
و لَتّه‌های بی‌رنگ ِ غروری
نگون‌سار
----------بر نیزه‌های‌شان.

□

تو را چه سود
---------------فخر به فلک بَر
-------------------------------فروختن
هنگامی که
-------------هر غبار ِ راه ِ لعنت‌شده نفرین‌ات می‌کند؟
تو را چه سود از باغ و درخت
که با یاس‌ها
--------------به داس سخن گفته‌ای.

آن‌جا که قدم برنهاده باشی
گیاه
-----از رُستن تن می‌زند
چرا که تو تقوای خاک و آب را
--------------------------------هرگز
باور نداشتی.

□

فغان! که سرگذشت ِ ما
سرود ِ بی‌اعتقاد ِ سربازان ِ تو بود
که از فتح ِ قلعه‌ی روسپیان
-----------------------------بازمی‌آمدند.
باش تا نفرین ِ دوزخ از تو چه سازد،
که مادران ِ سیاه‌پوش
- داغ‌داران ِ زیباترین فرزندان ِ آفتاب و باد –
هنوز از سجاده‌ها
-------------------سر برنگرفته‌اند!

منبع: مجموعه آثار احمد شاملو، جلد 1 و 2، مؤسسه انتشارات نگاه، تهران، چاپ پنجم 1383، صص 818 و 819.‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

بیست‌سالگی جنایت بزرگ

این روزها، مرداد و شهریور 1387، بیست سال از روزهای سیاه تابستان 1367 و کشتار جمعی زندانیان سیاسی در شکنجه‌گاه‌های جمهوری اسلامی می‌گذرد. در اسفند 1383، پس از 21 سال دوری از میهن، سفری به ایران کردم و نوشته‌ی کوتاه زیر بخشی از سفرنامه‌ای‌ست که پس از آن نوشتم:

با خود عهد کرده‌بودم که در نخستین فرصت در خاوران حاضر شوم و در آستان خاک رفقا و دوستان ازدست‌رفته‌ام سر فرود آورم. صبح زود با دوستی قرار داشتم که مرا به مزار آنان برساند.

با پیمودن بزرگ‌راه‌های کمربندی جنوب شرقی و شرق تهران، خود را به "گلزار خاوران" که محل گور جمعی قربانیان دهه 1360 و کشتار جمعی زندانیان سیاسی‌ست رساندیم. این‌جا تکه‌زمین بایری‌ست درون گورستان بهائیان تهران، که در کنار گورستان ارمنیان واقع است. متولیان گورستان، این جا را "قطعه‌ی اعدامی‌ها" می‌نامند. جایی‌ست که هر بار بعد از اعدام‌های جمعی با بولدوزر گودالی در آن کنده‌اند، پیکر مثله‌شده‌ی زندانیان سیاسی را گروهی در این گودال‌ها انداخته‌اند و رویشان لایه‌ی نازکی خاک ریخته‌اند. هرکسی هم که پس از آن آمده و با فرض وجود پیکر عزیزش در آن‌جا، سنگ گوری گذاشته، کسانی آمده‌اند و این سنگ‌ها را خرد کرده‌اند.


قدمی زدم. این‌جا سنگی بود با نام محمود زکی‌پور. با او در تابستان 1351 در زندان آشنا شدم و یکی از دوست‌داشتنی‌ترین و زیباترین انسان‌هایی بود که شناختم. با آوازی خوش ترانه‌ی محلی حزینی می‌خواند. لری نبود؟ اخگری در وجودش بود که عاقبت آتشی شد و وجودش را سوزاند. و آن‌جا سنگی‌ست با نام انوشیروان لطفی. دلاوری‌های مادرش اکنون زبانزد خانواده‌های این کشتگان است. در گوشه‌ای، بر بقایای خردشده‌ی سنگ‌های گور، بارها سال 1360 خوانده می‌شود که نشان می‌دهد قربانیان حوادث تابستان آن سال هستند. دوستم احمد حسینی آرانی هم که عضو سازمان اتحاد رزمندگان کمونیست بود و در 19 مرداد 1361 اعدامش کردند، باید همین‌جاها باشد، اما نشانی از او نیافتم. و در کناری، جائی‌ست که به آن "خندق" می‌گویند. در این "خندق" پیکر گروهی از قربانیان کشتار سال 1367 را ریخته‌اند.

در این‌جا کسانی خفته‌اند که با بسیاری از آنان روزانه سروکار داشتم و وقتی‌که میهنی را که دیگر جایی برای من نداشت ترک کردم، آنان زنده بودند و در زندان:

عبدالحسین آگاهی
گاگیک آوانسیان
مرتضی باباخانی
ابوتراب باقرزاده
منوچهر بهزادی
محمد پورهرمزان
جعفر جاویدفر
عباس حجری
ابوالحسن خطیب
فرزاد دادگر
احمد دانش
اسماعیل ذوالقدر
کیومرث زرشناس
رضا شلتوکی
فریبرز صالحی
مهرداد فرجاد
هوشنگ قربان‌نژاد
حسین قلم‌بر
تقی کی‌منش
اصغر محبوب
رفعت محمدزاده (اخگر)
فرج‌الله میزانی (جوانشیر)
هوشنگ ناظمی (امیر نیک‌آئین)
رحمان هاتفی (حیدر مهرگان)
و کسان بی‌شمار دیگری که کم‌تر دیدمشان و کم‌تر شناختمشان. آیا همه در این خاک خفته‌اند، و یا گورهای جمعی دیگری هم هست؟ کشته‌های سازمان مجاهدین این‌جا نیستند. آنان را به دلیل مسلمان بودن در جاهای دیگری خاک کرده‌اند. چند گور جمعی و چند گورستان ناشناس دیگر بر خاک این میهن زخم‌خورده هست؟

لختی به سکوت ایستادم و نام‌ها را یک‌یک در یاد تکرار کردم. درود بر اینان! و شرمشان باد آنان که دست به خون اینان آلودند. شرم بر دولت‌های خاتمی که کلامی درباره‌ی جنایت‌های دهه‌ی 60 نگفتند، و شرم بر گردانندگان آن جنایت‌ها که اکنون جانماز آب می‌کشند، "اصلاح‌طلب" شده‌اند، و سخنی در انتقاد از کرده‌های خود نمی‌گویند.

[اکنون خبر می‌رسد که از برگزاری یادبود بیستمین سال این جنایت جلوگیری کرده‌اند، و از سرنوشت یکی از ‏بازداشت‌شدگان خبری نیست.‏

باش تا نفرین ِ دوزخ از تو چه سازد،
که مادران ِ سیاه پوش
-داغ داران ِ زیباترین فرزندان ِ آفتاب و باد-
هنوز از سجاده ها
--------------------سر بر نگرفته اند!
احمد شاملو، آخر ِ بازی، از "ترانه‌های کوچک غربت"]

خاموش و افسرده خاوران را ترک کردیم. در بزرگ‌راه‌های شرق تهران به‌سوی شمال راندیم. باد می‌وزید و دود شناور بر هوای تهران را با خود می‌برد. کوه‌های برف‌پوش شمال تهران ساکت و تمیز و باشکوه در برابر چشمانمان منظره‌ی پرصلابتی ترسیم می‌کردند. گوئی دلداری‌مان می‌دادند. اما یاد این به‌ناحق‌کشتگان همواره با من است.

نام درست جلادان را این‌جا بخوانید.

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...

پروژه‌ای بر ضد نادانی

جشنواره‌ی دریای بالتیک امروز در سالن کنسرت رادیوی سراسری سوئد Berwaldhallen آغاز شد. هدف از این جشنواره که شش سال پیش به ابتکار رهبر ارکستر بلندآوازه‌ی فنلاندی اسا پکا سالونن Esa-Pekka Salonen پا گرفت، جلب توجه جهانیان و به‌ویژه کشورهای پیرامون دریای بالتیک به وضع زیست‌بوم این دریاست. جشنواره‌ی امسال با سخنرانی پیانیست و رهبر ارکستر نامدار دانیل بارنبویم Daniel Barenboim آغاز می‌شود و سپس ارکستر او برنامه‌هایی اجرا می‌کند. این ارکستر البته هر ارکستری نیست، بلکه از نوازندگانی از اسرائیل، فلسطین، ایران، اردن، سوریه، مصر، و لبنان تشکیل شده‌است و نام آن "ارکستر دیوان شرقی و غربی"ست!

"دیوان شرقی و غربی" اثری آشنا از شاعر بزرگ آلمانی یوهان ولفانگ فون گوته است که از شعر حافظ الهام گرفته‌است. ارکستر دیوان شرقی و غربی در سال 1999 با همکاری دانیل بارنبویم آرژانتینی- اسرائیلی و ادوارد سعید نویسنده و پژوهشگر سرشناس فلسطینی- امریکائی بنیاد نهاده‌شد. اکنون که ادوارد سعید دیگر در میان ما نیست، دختر او مریم سعید به نمایندگی از بنیاد بارنبویم- سعید در برنامه‌های این ارکستر شرکت می‌کند. بارنبویم که تبعه‌ی اسرائیل است، با گذرنامه‌ی فلسطینی مسافرت می‌کند.

هدف این دو دوست، بارنبویم و سعید، از ایجاد این ارکستر آن بود که نوازندگانی از اسرائیل، فلسطین و دیگر کشورهای منطقه را گرد هم آورند. از سال 2002 این ارکستر شهر سویل اسپانیا را پایگاه خود کرد. نوازندگان جوان ارکستر تابستان هر سال گردهم می‌آیند و پس از تمرین به اجرای برنامه در سراسر جهان می‌پردازند. آنان می‌خواهند به کمک موسیقی دیوارهای قهر و ستیز میان انسان‌های گوشه و کنار جهان را برچینند و نشان دهند که انسان‌هایی از خاستگاه‌های گوناگون می‌توانند همزیستی کنند. اما بارنبویم همواره تأکید می‌کند که کار آنان پروژه‌ای سیاسی نیست. او می‌گوید که آنان هیچ خط سیاسی معینی را دنبال نمی‌کنند یا به کسی تحمیل نمی‌کنند. او کار خود را "پروژه‌ای بر ضد نادانی" می‌نامد که شرکت‌کنندگان آن باید بکوشند و یاد بگیرند که همدیگر را درک کنند و به طرف مقابل احترام بگذارند.

تنها موضع‌گیری سیاسی این ارکستر آن است که می‌گوید هیچ راه حل نظامی برای اختلاف میان اسرائیل و فلسطین وجود ندارد، چرا که این اختلاف در واقع هیچ پایه‌ی سیاسی به معنای رایج کلمه ندارد. بارنبویم می‌گوید که اختلاف سیاسی اختلافی‌ست میان دو کشور بر سر نفت، آب، مرز، و غیره. اختلاف سیاسی را می‌توان از راه‌های نظامی یا دیپلماتیک حل کرد. اما این‌جا با کشمکشی انسانی سروکار داریم. این‌جا دو گروه مردمانی هستند که هر دو سخت اعتقاد دارند که حق دارند در پاره‌ی معینی از زمین و درست در همان پاره زندگی کنند. به عقیده‌ی بارنبویم بنابراین هیچ راه دیگری جز گفت‌وگوی جدی که حق عادلانه‌ی هر دو طرف را در نظر بگیرد، وجود ندارد.

ارکستر دیوان شرقی و غربی را بسیاری برای اندیشه‌ی بنیادین آن و برای اجراهای خوب‌اش ستوده‌اند. کسانی نیز تلاش آن را ساده‌لوحانه خوانده‌اند. بارنبویم اما می‌گوید که ساده‌لوح کسانی هستند که اختلاف در منطقه را یک اختلاف سیاسی ساده می‌پندارند و کارهای ظاهرفریب برای حل مشکل انجام می‌دهند. بارنبویم می‌گوید که او نمی‌خواهد جهان را تغییر دهد، خاورمیانه را تغییر دهد، یا اصلاً کسی را تغییر دهد. این ارکستر نمی‌تواند صلح ایجاد کند، اما نمونه‌ای‌ست که نشان می‌دهد اگر همه برابر و آزاد و ایمن باشند، چه جامعه‌ای می‌توان ساخت.

به نظر بارنبویم یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ارکستر او اجرای برنامه در رام‌الله در سال 2005 است. به اسرائیلیان اجازه‌ی سفر به رام‌الله داده نمی‌شود و سفر نوازندگان اسرائیلی به این شهر غیر ممکن بود. اما همه‌ی اعضای ارکستر گذرنامه‌های دیپلماتیک اسپانیایی داشتند و هیچ کس نتوانست از سفر آنان جلوگیری کند. و این نخستین بار بود که نوازندگان اسرائیلی برای مردم عادی فلسطینی برنامه اجرا کردند، و نخستین بار بود که فلسطینیان افرادی اسرائیلی دیدند که سرباز نبودند.

گوشه‌ی کوتاهی از سخنرانی بارنبویم در برنامه‌ی رام‌الله را این‌جا و اجرای یک فانتزی روی تم‌هایی از روسینی توسط ارکستر دیوان شرقی و غربی در الحمراء را این‌جا ببینید. برنامه‌ی امشب ارکستر را که شامل اجرای آثاری از هایدن، شؤنبرگ، و برامس (سنفونی شماره 4) است، تا سی روز آینده در این نشانی بشنوید.

آیا روزی می‌رسد که دیگر نیازی به وجود چنین ارکستری نباشد؟ بارنبویم امید چندانی ندارد و می‌گوید شرط لازم برای آن روز آن است که ارکستر توانسته‌باشد دست کم در همه‌ی کشورهایی که نوازنده‌ای در ارکستر دارند برنامه اجرا کرده‌باشد، یعنی در لبنان، سوریه، اردن، مصر، ایران، اسرائیل...

نوبت ایران کی می‌رسد؟

(برای این نوشته از ترجمه‌ی آزاد بخش‌هایی از مقاله‌ای در SvD امروز استفاده کردم.)

دوستان خواننده‌ای که از سوئدی نوشتن من دلخور هستید، لطفاً کامنت‌های زیر ‏Önska, önska‏ را بخوانید!‏

Read More...دنباله (کلیک کنید)‏

Summary only...